Hoxe queremos presentar, para aqueles que non a coñezan, unha importante festa que anualmente vén organizando a Asociación Romana do Bierzo “LVDVS BERGIDVM FLAVIVM”, concretamente ímonos a centrar na última edición, a do 2018, que fixo a número IX e que tivo lugar entre os días 3 a 5 de agosto, aínda que tivo algunhas accións previas que se foron desenvolvendo desde o día 27 de xullo.
Cacabelos é un municipio e localidade da comarca do Bierzo, na provincia de León, comunidade autónoma de Castilla e León. É un dos municipios leoneses nos que se fala galego, aínda que a existencia documentada de leonesismos na toponimia histórica e o léxico do municipio, supón para algúns autores unha mostra de que predominaría o elemento leonés inicialmente, véndose posteriormente desprazado polo galego.
Cacabelos está situado no oeste da provincia de León, entre 478 e 700 metros de altitude, alárgase á beira do curso baixo do río Cúa, e garda un rico patrimonio histórico e natural.
Para coñecer o contido da festa, nada mellor que recorrer á web da Asociación que a organiza http://www.ludusbergidumflavium.es/index.php, onde nos conta que os feitos históricos que se pretenden reconstruír fálannos da cidade de Bergido, quen aparece nun escrito por primeira vez no 300 d.c., no Itinerario Antoniano, do emperador Caracalla, e descríbese como a cidade que une a Vía Augusta : Este Asturica Augusta ,Oeste Lucus Augusta ,e a Vía Nova: cara ao Sur Braccara capitais estas de os conventos xurídicos do noroeste peninsular. A historia coñecida de Bergidum, xa que hai moito por desenterrar aínda, remóntase á vida prerromana de Castro Ventosa, os fundadores celtas coñecían a esta fortaleza como Bergdunum; Cidade fortificada (Berg -alto e Dunum-fortaleza).
No Baixo Imperio baixo o convento xurídico de Asturica, Bergido foi recoñecida como república ou municipuim independente segundo unha lápida atopada en Tarragona dedicada a Cayo Valerio Arabino. Cayo Valerio Arabino Flamen e Sacerdote, natural da terra do Bierzo, e que alí na súa república había ter todos os cargos e dignidades que había, habendo sido tamén sacerdote en Roma, e sacerdote Augustal por toda a Hispania Citerior. E esta estatua déuselle polo coidado e fidelidade con que tratou o cargo que aquí tivo dos libros das matrículas e padrones públicos que para os tributos facíanse. O pobo Astur, que atoparon os romanos, posuía unha cultura que corresponde co modelo do noroeste peninsular da Idade do Ferro, con asentamientos castreños e economía autosuficiente, e unha organización política e social fragmentada. Ademais das dificultades do terreo facían a este pobo moi custoso de doblegar para o Imperio Romano. A época romana comezou coas guerras Cántabro-Astures (29 – 19 a.C) dirixidas por Cayo Xullo César Augusto, máis coñecido como Augusto, primeiro emperador romano, o de reinado máis prolongado na historia de roma, 44 anos e sucesor do seu tío avó Xullo César. A muralla de Bergidum é de época Baixo Imperial Romana, ten unha lonxitude de 1.136 m, e conta con 15 torreóns de planta semicircular, de arquitectura tardorromana. As portas de acceso están orientadas ao Leste, a Porta do Sol e ao Oeste, a Porta do Vento. Esta situación situarían as calzadillas en dirección ás Vías Augustas e Vía Nova. Bergido non desapareceu coa invasión agarena a comezos do século VIII. Pervive como núcleo importante co nome de Ventosa. Logo foi decayendo ata o seu máis completo abandono e esquecemento.
Cacabelos menciónase por primeira vez no século X, na donación de Bermudo II de León ao monasterio de Carracedo. No ano 1108 o arzobispo de Santiago, Diego Gelmírez, reconstrúeo e erige a súa igrexa de Santa María, que aínda conserva o seu vello ábside. Dita reconstrución provocaría unha enconada disputa co bispo de Astorga, pois a vila achábase en territorio desa diócesis. A disputa concluíu coa donación da vila por Alfonso VII de León a aquel arzobispo en 1138, feito que singularizará a Cacabelos, pois non só será jurisdicción do arzobispo, senón que pertencerá a aquela afastada diócesis ata 1890. A vila, á beira dunha ponte, en pleno Camiño jacobeo, creceu de forma ininterrumpida durante a Idade Media, como o testemuñan as súas igrexas (Santa María da Praza, Santa María da Edrada e Santa María “circa pontem”) e hospitais (San Lázaro, Santiago, Santa Catalina, Alfonso Cabirto, Inés Domínguez). A poboación prosperou pola súa riqueza agrícola e o comercio de peregrinos e pobladores francos; ademais tivo unha aljama xudía. Un novo aliciente no crecemento da vila foi a concesión por Sancho IV, en 1291, dunha feira anual de quince días de duración, celebrada nas festas da Cruz de Maio. En Villabuena, pola súa banda, construirase, no século XIII, o monasterio de San Guillermo, de monxas cistercienses.
A festa, tal e como vos diciamos anteriormente iniciouse oficialmente o día 3 de agosto, pero desde o día 27 de xullo organizáronse, diariamente, diversos talleres no Museo Arqueológico: creación de mosaicos, cerámica romana, máscaras, etc, así como unha cea romana no Mesón Apóstolo. A partir do día 3 de agosto iniciouse oficialmente a festa coa apertura do Castrum do Á II Flavia de Bergidum, na praia fluvial. A partir dese momento sucedéronse numerosas actividades: xornadas censales, adestramento de gladiadores, desfiles de antorchas en honor aos deuses, diversas representacións: reclutamientos, iniciación de vestales, baile da deusa,… O mercado de artesanos se circunscribe dentro do denominado VIII Macellum romano, onde se podían adquirir produtos de diversa índole. Desfiles de legiones e senadores, xogos de precisión no ámbito do “pan e circo” romano e torneos de gladiadores, foron outras das actividades de maior interese.
Ademais dos numerosos habitantes cabo falar da chegada de grupos e asociacións desde Astorga, Lugo, Ourense e outras terras.
Adicionalmente, e para aqueles que vos despracedes ata esta localidade e queirades aproveitar a visita para coñecer e gozar algo máis, contámosvos algunhas cousas: pese a ser un pobo pequeno, Cacabelos ten varios lugares para visitar. Por exemplo, a Praza de San Lázaro, onde na época medieval atopábase un hospital para peregrinos á entrada da vila, e hoxe atoparédesvos cunha placita chea de encanto con casas de arquitectura tradicional e un pozo. A uns pasos da praza, atópase A Moncloa de San Lorenzo, onde se pode degustar e comprar produtos típicos da zona, baixo a marca de ?Prada a lume de biqueira?. Pódese visitar a ermida de San Roque, na praza do mesmo nome, a Rúa Santa María, a máis señorial da vila, a igrexa de Santa María, que da súa construción románica só se conserva o ábside, o resto é do século XVI; a Ponte Maior sobre o río Cúa, a igrexa das Angustias do século XVII, igrexa na que se pode contemplar unha imaxe curiosa: o relevo do Neno Jesús xogando ás cartas con San Antonio de Padua. Merece a pena visitar o Museo Arqueológico de Cacabelos, cuxo edificio xa é un museo en si. Restaurouse unha antiga bodega na que se conservou, tanto a estrutura orixinal como os tinos de viño, facendo que se integren no novo espazo. O museo contén pezas desde a prehistoria ata a actualidade, ademais de laboratorios e biblioteca especializada.
Si o que buscades é gozar dun viño e da gastronomía nun lugar cheo de encanto, recomendámosvos desprazarvos ata Canedo ( collendo a estrada que leva a Arganza a uns 8 km de Cacabelos) onde atoparedes o Palacio de Canedo, propiedade de Prada, é un precioso hotel rural con cafetería restaurante e tenda. Nós tivemos a oportunidade de gozar das súas excelentes viandas e caldos.
Cacabelos está cheo de encanto, desde a entrada camiñando entre viñedos, de noite é espectacular, e a fermosa vista dos alrededores que teredes desde a terraza do bar, ata os múltiples detalles na rehabilitación e decoración do edificio, feitos artesanalmente.
En próximas entradas irémosvos facilitando información sobre a próxima edición.