Seguindo coa liña de divulgación dos castros existentes en Galicia, hoxe centrámonos no Castro de Baroña.
Trátase dun asentamento ocupado aproximadamente entre os séculos I a.C. e o I d.C., isto é durante a segunda Idade de Hierro.
É un castro marítimo, é dicir, un castro onde os seus habitantes foron dos primeiros mariñeiros de Galicia. Localízase nunha pequena península rochosa, ao bordo do mar, rodeado pola natureza, na parroquia de Baroña, do concello coruñés de Porto do Son.
Desde a parte alta pódense contemplar as augas do Altántico e as fermosas Rías de Muros e Noia. Aos seus pés atópase a praia de Arealonga.
Entre o poboado e o Castro, hai un istmo no que atopamos un foso duns 4 metros de ancho por 3 de fondo. E xa na segunda muralla defensiva obsérvase a existencia de 2 muros paralelos construídos con pedra e area. Desta maneira conformábanse as dúas primeiras murallas paralelas que servían de primeira defensa. Aínda que é certo que a súa estratéxica localización, rodeada do mar por tres dos seus lados facían más doada a súa defensa. Estamos a falar dun complexo sistema defensivo.
A continuación atópase un triplo encintado de muros paralelos e graduados que terminan na porta de entrada, flanqueada por unha torre. Na zona sur a muralla é simple, posiblemente porque nesa zona e de máis difícil acceso polas rocas que o rodean.
E é tras a porta de entrada onde se atopan unhas escaleiras, relativamente ben conservadas, que conducen directamente ao que é o poboado propiamente devandito. Na zona inferior, a zona sur, vemos as primeiras construcións e os restos da torre que flanquea a porta; e a zona norte, separada da anterior por unha muralla máis, á que chegamos a través doutra porta con escaleiras tamén moi ben conservadas, con construcións de maior tamaño.
Na totalidade do conxunto consérvanse aproximadamente un vinte vivendas, todas de planta circular ou oval, adaptadas á accidentada topografía do lugar, sen portas nin xanelas e con banco corrido en todo o perímetro, a forma tradicional dos recintos nos castros. A maioría serían vivendas aínda que poida que algunhas fosen utilizadas para producir bens artesanais.
Os seus habitantes, como non podía ser doutra maneira, eran autosuficientes. Abastecíanse sobre todo con produtos do mar, como o peixe e o marisco, tal, e como ademais da lóxica, pon de manifesto o feito de que durante as escavacións arqueolóxicas desenvolvidas neste centro áchanse localizado anzois e ferramentas de pesca, así como restos de espiñas de peixe. Os habitantes do Castro de Baroña recollían marisco na praia e os cantís e practicaban a pesca.
A escavación que deu lugar ao seu descubrimento data do ano 1933, sufrindo unha importante restauración en 2012 que lle devolveu parcialmente o estado orixinal. Nestas escavacións non se atoparon con todo ningúns restos, por exemplo alxibes, que permitan saber como almacenaban a auga para consumo, polo que haberá que entender que a procuraban fóra das súas murallas. Pola contra se se atoparon restos que testemuñan que os seus habitantes desenvolveron actividades relacionadas coa metalurxia e a minería, como pasa por exemplo cos restos do que parece ser un forno, localizado na zona norte do xacemento, e no que se pensa que podían traballar metais como o ouro, o bronce e o ferro. Tamén se acharon pedras talladas e esculpidas e restos de produtos téxtiles.
Como diciamos antes, resulta obvio que a súa alimentación tiña como base principal os produtos do mar, complementado seguramente con carne procedente das ovellas e cabras que criaban, e con algún produto de recolección, como as landras.
Para visitalo, é importante que saibades que a entrada é totalmente gratuíta.
Para chegar ao Castro hai que acceder pola estrada que une os Concellos de Noia e Porto do Son (estrada AC550), a uns 4,5 quilómetros de distancia de Porto do Son. Previo ao acceso localízase unha cafetaría-restaurante (O Castro é a súa denominación actual), en cuxos arredores hai que deixar estacionados os vehículos, e o acceso ao Castro, uns 400 metros, faise mediante un carreiro que descende, entre piñeirais, cara á costa e condúcenos directamente ao Castro.
Tamén conta cun Centro de Interpretación, que está situado no edificio do antigo concello de Porto do Son (Fernando Fariña, s/n). A través de paneis, maquetas e reproducións, xunto con obxectos orixinais, axúdannos a comprender a vida e cultura deste poboado da Idade do Hierro e a súa posterior romanización. Os horarios, polo menos ao día de hoxe, son os seguintes: 15 setembro – 15 xuño: martes a domingo de 10:30 a 14:00 e 18:30 a 21:00. 16- xuño – 14 setembro: martes a domingo de 10:30 a 14:00 e 19:30 a 21:00. Luns pechado.
Unha vez no castro, a súa comprensión, será moito máis fácil mercé a que se atopa perfectamente sinalizado:
- A trincheira. Un foso defensivo de 4 metros de ancho e 3 de fondo
- O primeiro muro defensivo de pedra e area
- O segundo muro defensivo de pedra e area
- A entrada ao asentamento. Flanqueada por unha torre atopámosnola/atopámonola despois dun triplo encintado de muros paralelos e graduados
- As vivendas. 20 vivendas familiares con forma circular ou oval sen portas nin xanelas
- As escaleiras interiores
O Castro de Baroña foi declarado Ben de Interese Cultural (BIC) por parte da Xunta de Galicia no ano 2011, e é na actualidade uno dos máis visitados da Comunidade galega, con máis de 120.000 visitas anuais.
En todo caso, visitando o Castro de Baroña como acontece ao visitar calquera outro destes xacementos que se atopa en case toda Galicia (máis de 2.000), é fácil imaxinarse o pasado celta dos habitantes, ese pasado que proclamaban autores como Eduardo Pondal e Curros Enríquez, pero do que aínda non hai certezas, a pesar de que unha gran parte dos galegos identifíquenos como os seus devanceiros. Baste lembrar que mesmo no himno galego hai referencias aos celtas e a un dos seus máis gloriosos guerreiros, Breogán.
A localización de Baroña ben podía servir de inspiración aos bardos máis rechamantes. O mar batendo contra a península pedregosa, o sol escondéndose no Atlántico ou o vaivén das mareas coméndolle o espazo aos areais brancos son imaxes capaces de namorar a calquera.
Se tedes interese nestes temas, podedes ler tamén as nosas entradas:
- Castro de Viladonga, unha viaxe ao pasado
- Os Castrexos en Galicia
- Unha de Celtas
- O Castro de Elviña
- Os doce traballos de Hércules
