O Cid Campeador. Un cabaleiro de lenda

O Cid Campeador. Un cabaleiro de lenda. Cal heroe enmascarado da familia Marvel, O Cid é un superheroe hispano, ou polo menos así nolo contaron durante moito tempo.

O Cid Campeador foi un líder militar castelán, protagonista dun bo número de xestas. Loitou no seu propio beneficio ás ordes de distintos caudillos, servindo tanto a casteláns como a musulmáns.

O Cid foi en vida un guerreiro temido e un poderoso señor da guerra con grandes aptitudes como estratega e como diplomático. Os alcumes polos que é coñecido obtívoos por méritos propios: “Cid” provén do árabe e quere dicir “señor”; “Campeador” provén do latín “campidoctoris” que vén significar ducho ou mestre no campo de batalla.

Contexto histórico

A traxectoria do Cid enmárcase no mosaico político que constitúe a península ibérica no século XI, onde atopamos numerosos reinos cristián e musulmáns combatendo entre si. Había un clima de tensións entre casteláns, leoneses e navarros.

Desde o ano 1031 no que unha rebelión depuxo ao último califa e Al-Ándalus se fragmento en numerosos reinos de Taifas (en árabe: facción ou bandería), dominados por familias de diferentes etnias que se repartiron o control do territorio. Pero a realidade é que tiñan litixios permanentes entre eles. Desde o principio eran economicamente moi potentes e militarmente débiles, feito que facilitou o avance dos reinos cristiáns. Os reinos máis importantes foron os de Zaragoza, Toledo, Selecta, Sevilla, Murcia… Estes reinos desaparecen no ano 1086.

Entre tanto en 1034 Castela converteuse en reino. Foi con Fernando I, fillo de Sancho II o Maior.

De vital importancia é o reinado de Fernando, , era propietario do condado de Castela, pois llo legou o seu pai, Sancho III o Maior de Pamplona quen o adquiriu no ano 1028.  Ademais, tras enfrontarse ao rei Bermudo III de León, e derrotalo na batalla de Tamarón, pasaría a ser unxido como rei de León no ano 1038, pois o derrotado rei era o seu cuñado. Pasaría á historia como Fernando I o Magno. No seu reinado e a partir del enmárcase a historia do protagonista da nosa historia de hoxe.

Ademais, a finais do século, ante o avance dos reinos cristiáns, que no 1085 conquistan Toledo, os reinos de Taifas reclamaron o apoio dos almóravides musulmáns e ultra ortodoxos que formaran un gran imperio no Norte de África.

 

Biografía do Cid Campeador

O seu nome era Rodrigo Díaz de Vivar. Naceu, segundo unha tradición constante, aínda que sen corroboración documental, en Vivar (hoxe Vivar do Cid), un lugar pertencente ao concello de Quintanilla de Vivar na provincia de Burgos, moi preto da capital da provincia. Este dato documéntase por primeira vez no Cantar do Mío Cid (en torno ao 1200).

Naceu, posiblemente, no ano 1043 (pero hai diferentes opinións pois segundo as fontes o seu ano de nacemento estaría entre o ano 1041, defendido por Menéndez Pidal, e o ano 1057, segundo Ubieto Arteta). Faleceu en Valencia no 1099. Aínda que a súa orixe familiar é discutida en varias teorías, parece que foi membro da baixa nobreza, pois sería fillo de Diego Laínez, descendente do semi-lendario Laín Calvo. Rodrigo quedou orfo moi novo (1065), sendo a partir de entoes educado xunto ao infante Sancho, fillo do rei Fernando I de Castela e León, E futuro Sancho II. Foi instruído no manexo das armas, aínda que tamén sabía ler e escribir, algo non moi frecuente nesa época.

Primeiras batallas do Cid

Sancho II nomeou a Rodrigo alférez real. E a partir de entón revelouse como un militar capaz nas distintas batallas nas que participou. A súa primeira batalla posiblemente foi a de Graus (Huesca) no ano 1063 para apoiar ao rei mouro de Zaragoza, protexido do rei Fernando I de Castela e León contra os avances do rei Ramiro I de Aragón.

Un fito importante prodúcese no ano 1065, tras o falecemento do rei Fernando I, momento no que, en base ás súas disposicións testamentarias, repártense os seus reinos entre o seu tres fillos: Castela pasa a Sancho, León a Alfonso e Galicia a García. Cada un deles levaba o protectorado sobre determinados reinos andalusís, polo que recibían tributos de protección (parias). Esta situación produciu un equilibrio inestable que terminaría en guerra. Así, apenas tres anos máis tarde, os irmáns Sancho e Alfonso enfróntanse na batalla de Llantada, cunha vitoria limitada de Sancho.

En 1071 Alfonso controla Galicia, territorio que reparte con Sancho, sen que iso supoña o fin das hostilidades, pois ao ano seguinte ambos se enfrontan na batalla de Golpejera ou Vulplejera. Nesa batalla destaca un mozo Rodrigo. Derrotado Alfonso exíliase en Toledo. Nese momento Sancho controla na súa totalidade os territorios que no seu día rexía o seu pai. Pero non hai alegría que dure cen anos, neste caso, tan só uns meses, pois un grupo de nobres  leoneses, agrupados ao redor da infanta dona Urraca, irmá do rei, estaban descontentos coa situación e alzáronse contra Sancho. A Zamora acudiu o rei para cercala co seu exército e foi nesa situación onde Sancho perdeu a vida a mans do cabaleiro zamorano Bellido Dolfos.

 

A Xura de Santa Gadea

Nese momento o trono pasa a mans do seu irmán Alfonso, polo que, segundo as lendas do século XIII, Rodrigo, tomando a voz dos desconfiados vasalos de don Sancho, obriga a xurar a don Alfonso na igrexa de Santa Gadea (ou Águeda) de Burgos que nada tivo que ver na morte do seu irmán, ousadía que lle gañou a duradeira inimizade do novo monarca.

Pero parece que hai pouca base real para esta afirmación, pois non habería tal xuramento e Rodrigo gozaría da confianza de Alfonso VI, até o punto de que o nomeou xuíz en senllos preitos asturianos no ano 1075.

Familia de Rodrigo Díaz de Vivar

Nese tempo, Rodrigo contraeu matrimonio, posiblemente no ano 1074,  coa súa curmá terceira dona Jimena Díaz, filla do Conde Diego Fernández, e xuntos tiveron tres fillos: María, Cristina e Diego, aínda que ás fillas se lles adoita lembrar como dona Elvira e dona Sol, nomes poéticos recolleitos no Cantar do Mío Cid, e que serían protagonistas do violento episodio da afronta de Corpes.

Novas campañas militares do Cid

No ano 1079 Alfonso pon a Rodrigo á fronte da embaixada enviada a Sevilla para recadar parídelas que lle debía o rei Almutamid. Nese momento o rei Abdalá de Granada, secundado polos embaixadores casteláns con García Ordoñez á fronte, atacou ao rei de Sevilla, Almutamid, quen se achaba baixo protección de Alfonso VI. O Cid enfróntase a eles e a derrota, facendo cativo a García Ordóñez.

Corría o ano 1080 cando, estando Alfonso VI dirixindo unha campaña para axudar ao rei monicreque, Alqadir, quen non contaba co beneplácito dos seus súbditos, foi aproveitado por unha partida andalusí procedente do norte de Toledo para penetrarse en terra sorianas. Rodrigo fíxolles fronte, chegando a perseguilos  indo máis aló das fronteiras. Este feito foi aproveitado como escusa por parte dos contrarios a Alfonso VI para queixarse de que pouco servía pagar as parias, se non se lles garantía a protección. Alfonso VI tenta salvar a situación desterrando ao Cid.

A partir dese momento complicaríase a vida do Cid de tal maneira que viviría dous exilios ou desterros.

O primeero desterro do Cid

A comezos de 1081, Rodrigo Díaz partiu ao exilio. Como outros moitos cabaleiros que perderan antes que el a confianza do seu rei, acudiu a buscar un novo señor a cuxo servizo porse, xunto co seu mesnada. Ao parecer, dirixiuse primeiramente a Barcelona, onde naquel momento gobernaban dous condes irmáns, Ramón Berenguer II e Berenguer Ramón II, pero non consideraron oportuno acollelo no seu corte. O Cid opta por encamiñarse á taifa de Zaragoza e porse ás ordes do seu rei. Non ha de estrañar que un cabaleiro cristián actuase deste xeito, pois as cortes musulmás convertéronse a miúdo, por unha ou outra causa, en refuxio dos nobres do norte.

A reconciliación con Alfonso VI

En 1086, Alfonso VI, que por fin conquistara Toledo o ano anterior, puxo sitio a Zaragoza coa firme decisión de tomala. Con todo, o 30 de xullo o emperador de Marrocos desembarcou coas súas tropas, os almorávides, disposto a axudar aos reis andalusís fronte aos avances cristiáns. O rei de Castela tivo que levantar o cerco e dirixirse cara a Toledo para preparar a contraofensiva, que se saldaría coa gran derrota castelá de Sagrajas o 23 de outubro do devandito ano. Foi por entón cando Rodrigo recuperou o favor do rei e regresou á súa patria.

 

Alfonso non empregou ao Campeador na fronteira sur, senón que, aproveitando a súa experiencia, destacouno sobre todo na zona oriental da Península.

Despois de permanecer coa corte até o verán de 1087, Rodrigo partiu cara a Valencia para auxiliar a Alqadir, o deposto rei de Toledo ao que Alfonso VI compensara da súa perda situándoo á fronte da taifa valenciana, onde se atopaba na mesma débil situación que padecera no trono toledano. Tras a súa vitoria, o Campeador volveu a Castela, onde se achaba na primavera de 1088, seguramente para explicarlle a situación a don Alfonso e planificar as accións futuras. Estas pasaban por unha intervención en Valencia a gran escala, para o que Rodrigo partiu á fronte dun nutrido exército.

Mentres tanto, as circunstancias na zona complicáronse. Almustaín, ao que o Campeador negouse a entregarlle Valencia o ano anterior, aliouse co conde de Barcelona, o que obrigou a Rodrigo á súa vez a buscar a alianza de Almundir. Os vellos amigos separábanse e os antigos inimigos aliábanse. Así as cousas, cando Rodrigo chegou a Murviedro, atopouse con que Valencia estaba cercada por Berenguer Ramón II. O enfrontamento parecía inminente, pero nesta ocasión a diplomacia resultou máis eficaz que as armas e, tras as pertinentes negociacións, o conde de Barcelona retirouse sen chegar a establecer combate. A continuación, Rodrigo púxose a actuar dunha forma estraña para un enviado real, pois empezou a cobrar para si mesmo en Valencia e nos restantes territorios levantinos os tributos que antes se pagaban aos condes cataláns ou ao monarca castelán. Tal actitude suxire que durante a súa estancia na corte, Alfonso VI e el pactaran unha situación de virtual independencia do Campeador, a cambio de defender os intereses estratéxicos de Castela no flanco oriental da Península. Esta situación de feito pasaría a selo de dereito a finais de 1088, despois do escuro incidente do castelo de Aledo.

O segundo desterro

Sería o definitivo. O Cid non só rompe con Castela, á que xamais regresaría con vida, senón que tamén rompe con todo lazo de vasalaxe con calquera outro rei. Xa só pelexará pola súa propia fortuna, como un señor da guerra independente.

Os acontecementos iniciáronse cando os reis de Taifas do Levante pediron axuda ao emperador de Marrocos, Yusuf ben Tashufin, que acudiu coas súas forzas a comezos do verán de 1088 e puxo cerco a Aledo.

En canto don Alfonso decatouse da situación, partiu en auxilio da fortaleza asediada e enviou instrucións a Rodrigo para que se reunise con el. O Campeador avanzou entón cara ao sur, aproximándose á zona de Aledo, pero á hora da verdade non se uniu ás tropas procedentes de Castela, descoñecéndose o motivo. Alfonso VI considerou este feito inadmisible, polo que o acusou de traizón e condenouno de novo ao desterro, chegando a expropiarlle os seus bens.

O Cid caudillo independente

A partir deste momento, o Campeador converteuse nun caudillo independente e dispúxose a seguir actuando en Levante guiado tan só polos seus propios intereses.

Seguramente no outono de 1090, o conde de Barcelona e Rodrigo estableceron un pacto polo que o primeiro renunciaba a intervir na devandita zona, deixando a Rodrigo as mans libres para actuar en diante. En principio, o Campeador limitou os seus plans a seguir cobrando os tributos valencianos e a controlar algunhas fortalezas estratéxicas que lle permitisen dominar o territorio, é dicir, a manter o tipo de protectorado que exercía desde 1087. Con ese propósito, Rodrigo  reedificou en 1092 o castelo de Pena Cadiella (hoxe en día, A Carboeira, na serra de Benicadell), onde situou a súa base de operacións.

Mentres tanto, Alfonso VI pretendía recuperar a iniciativa en Levante, para o que estableceu unha alianza co rei de Aragón, o conde de Barcelona e as cidades de Pisa e Xénova, cuxas respectivas tropas e frotas participaron na  expedición, avanzando sobre Tortosa (entón tributaria de Rodrigo) e a propia Valencia no verán de 1092.O ambicioso plan fracasou, no entanto, e Alfonso VI houbo de regresar a Castela ao pouco de chegar a Valencia, sen obter nada da campaña, mentres Rodrigo, que naquel momento se achaba en Zaragoza negociando unha alianza co rei desa taifa, lanzou en represalia unha dura incursión contra A Rioxa.

A partir dese momento, só os almorávides opuxéronse ao dominio do Campeador sobre as terras levantinas e foi entón cando o caudillo castelán pasou definitivamente  dunha política de protectorado a outra de conquista. En efecto, a esas alturas a terceira e definitiva vinda dos almorávides á Al-Andalus, en xuño de 1090, cambiara radicalmente a situación e resultaba claro que a única forma de reter o control sobre o Levante fronte ao poder norteafricano pasaba pola ocupación directa das principais prazas da zona.

A conquista de Valencia

No outono de 1092 o Cid puxo cerco ao castelo de Cebola (hoxe é O Puig, preto de Valencia), conseguindo a súa rendición a mediados de 1093. A partir dese momento asedia Valencia, que capitularía o 15 de xuño de 1094. Desde entón, o caudillo castelán adoptou o título de «Príncipe Rodrigo o Campeador» e seguramente recibiría tamén o tratamento árabe de sídi «o meu señor», orixe do sobrenome de meu Cid ou o Cid, co que acabaría por ser xeralmente coñecido.

 

A conquista de Valencia foi un triunfo resonante, pero a situación distaba de ser segura. Por unha banda, estaba a presión almorávide, que non desapareceu mentres a cidade estivo en poder dos cristiáns. Por outro, o control do territorio esixía posuír novas prazas.

A morte do Cid

En mayo de 1099, el Cid moría en Valencia de muerte natural, cuando aún no contaba con cincuenta y cinco años (edad normal en una época de baja esperanza de vida).

“in Hispania apud Valentiam Rodericus comes defunctus est de quo maximus luctus christianis fuit et gaudium inimicis paganis”.

Así recollía o Cronicón Malleacense a morte do Cid Campeador o 10 de xuño de 1099, cando, segundo conta a lenda, no alto das almeas que defendían a cidade de Valencia foi atravesado por unha frecha perdida.

 

Á morte do Cid, a súa esposa, Jimena, muller de vigoroso carácter, prolongou a resistencia local, coa axuda do seu xenro, o conde Ramón Berenguer III de Barcelona, dous anos máis antes de renderse ao empuxe musulmán. Abandonou Valencia cos restos do seu esposo, que enterrou no mosteiro de Cardeña para posteriormente, e tras moitas vicisitudes, ser enterrado xunto a ela na catedral de Burgos, onde hoxe pode visitarse a súa tumba. Aínda que algúns historiadores cren ese traslado provén unha das lendas cidianas máis famosas: que foi capaz de gañar unha batalla despois de morto. Probablemente, tras desenterrar o seu corpo, un embalsamador recompuxo o seu rostro e ollos. E, para dar maior cerimonia ao ritual, é probable tamén que o cadáver fixese a viaxe desde Valencia até Burgos vestido coa súa armadura e a lombos do seu cabalo, Babieca. Segundo esta hipótese, calquera pequena escaramuza no camiño -pois non consta ningunha batalla digna de tal nome- bastaría despois para asentar ese cimento histórico sobre o que adoitan levantarse as lendas.

Acababa así a vida dun dos máis notables personaxes do seu tempo, pero xa entón comezara a lenda, e é que tras a morte do Cid comezou a propagarse a súa lenda na fala da xente grazas a xograres e poetas.

 

O Cantar do Mío Cid

A súa vida e a súa historia inspirou o máis importante cantar de xesta da literatura española: O Cantar de meu Cid. Trátase da primeira obra poética extensa da literatura en España, e tamén o único que se conserva case completo, porque lle falta a primeira folla do orixinal e tres interiores do códice. Consérvanse 74 das 78 páxinas orixinais

O códex orixinal desta obra atópase na Biblioteca Nacional de Madrid desde o ano 1960. O seu estado de conservación é bastante delicado, debido a que en moitas follas hai manchas de cor pardo escuro debido aos reactivos aos que foi sometida.

A pesar de ser unha obra anónima, algúns especialistas atribúenllo a Per Abbat un jublar ou copista que o escribiu en 1207.

Para outros investigadores o autor puido ser Abu I-Walid ao Waqqashi, un famoso poeta e xurista árabe.

Divídese en tres partes:

• o Cantar do desterro que canta as heroicas batallas libradas polo Cid durante o seu exilio,
• o Cantar das vodas que narra a historia da errada voda das fillas do Cid cos infantes de Carrión,
• e o Cantar da afronta de Corpes que aborda a ofensa que sofren as fillas do Cid e a vindicación do burgalés contra os infantes de Carrión.

 

O Cid  na literatura e o Cinema

Se se tratase dun personaxe da historia (ou ficción) americana, o Cid protagonizaría decenas de creacións no mundo do cómic, do audiovisual, televisión, literatura, etc. A pesar de non selo, en terras hispanas, a súa figura, historia e lenda inspiraron un bo número de obras, desde series de debuxos animados sobre a súa infancia, series de ficción, longametraxes, novelas, etc. Vexamos algunhas delas:

No mundo audiovisual, unha coprodución italo-estadounidense, producida por Samuel Bronston e dirixida por Anthony Mann e protagonizada por Charlton Heston e Sofía Loren como a parella protagonista, estreouse en 1961. A película, unha das grandes películas épicas, conseguiu, ente outros nomeamentos e premios, tres nomeamentos aos premios Óscar de Hollywood.

Outras longametraxes: As fillas do Cid, de Miguel Igrexas (1962), o Cid, de Pavo Haspra (Eslovaquia) de 1973, a dramatización sobre O Poema do Mío Cid, de Arturo Pérez Castelo (1974), Rui o pequeno Cid, unha serie de debuxos animados, producida por Nippon Animation con BRB internacional e TVE no ano 1980, o Cid: a lenda, unha película animada, premiada co Goya no ano 2004, ou por citar a última (polo menos que teñamos constancia), a serie O Cid, de Amazon Prime Vídeo, do ano 2020.

A nivel literario, e por citar un magnífico exemplo, o Cid é o protagonista de “Sidi, un relato de frontera”, novela escrita polo español Arturo Pérez Reverte. O propio autor afirma que se nos vendeu sempre un concepto de ‘Reconquista’ ao redor da súa figura, pero ese concepto non existía naquela España”. E que na historia do Cid hai un 20% de realidade e un 80% de lenda. Outros exemplos serían: O Cid histórico, de Gonzalo Martínez Díez, Meu Sidi de Ricard IBañez, O Camiño do Cid de José Manuel *Lechado ou O Cid de José Luís Curral.

Aínda por riba, a forza do Cantar de Mío Cid foi tan grande que moi pronto traspasou as fronteiras e foi “adoptado” polos franceses, especialmente desde a publicación da obra teatral do Cid, de Corneille, no século XVII.

 

Conclusións

Heroe e vilán ao mesmo tempo. Talvez por iso, a súa biografía segue espertando fascinación.

Non deixa de ser irónico que o heroe castelán por excelencia, o paladín cristián máis lendario da reconquista, deba o seu sobrenome a unha palabra do dialecto árabe andalusí: ”Sidi”, que significa “o meu señor”. A maioría dos historiadores aceptan esta hipótese como a orixe do popular apelativo, aínda que discuten sobre se Rodrigo Díaz de Vivar gañoullo durante algúns dos seus recibimentos triunfais na taifa de Zaragoza, tras unha vitoria contra o cristián conde de Barcelona ou o non menos católico rei de Aragón; ou se o “Sidi” mereceu ese título durante os seus anos como señor de Valencia, como príncipe cristián dunha cidade rexida baixo a lei do Corán. O que é seguro é que o Sidi, o Cid, existiu realmente, e non como un personaxe menor na historia de Castela. Con todo, a súa verdadeira biografía está moito máis enche de claroscuros que esa radiante imaxe do heroe recto, que antepón a fe e a honra do reino ao seu destino, creada primeiro polo Cantar de Mío Cid e outros cantares de xesta e máis tarde polo romanceiro. O Cantar, tan importante para a literatura castelá como o foi o propio Díaz de Vivar para a historia da Península, está escrito máis dun século despois da morte do Campeador. Nel probablemente cristalizan moitas lendas orais que naceron tras unha vida máis interesante incluso que o seu propio mito.

Probablemente, o Campeador nunca perseguiu a ese tal Vellido Dolfos até o Portillo da Traizón (ou da Lealdade, segundo mírese). É moi dubidoso que fixese xurar a Alfonso VI en Santa Gadea, ou que gañase batalla algunha despois de morto. Tamén está descartado que as súas fillas fosen azoutadas e abandonadas espidas nun robledal polos infantes de Carrión, que de mozo participase nunha invasión de Francia ou que matase nun duelo ao pai de Jimena para conseguir a súa man. Non se sabe se tivo entre os seus antepasados a un tal Laín Calvo, pero o que parece seguro é que ese Laín non foi un deses dous míticos xuíces de Castela que a mediados do século IX presuntamente exercían coma se fosen independentes do reino astur. Non están perfectamente documentados todos os motivos que provocaron os seus dous desterros de córtea castelá, pero parece que neles pesou máis o gusto do Cid polo ouro musulmán que a súa honra de cabaleiro; esa épica virtude que enxalzou a numerosa literatura cidiana, que tantas imaxinarias batallas fíxolle gañar a don Rodrigo despois de morto. Tampouco está probado que as súas espadas se chamasen Tizona e Coada, e aínda existen máis dúbidas sobre esa suposta Tizona que estivo durante anos exposta no Museo do Exército de Madrid.

A pesar de todas as mentiras e das esaxeracións míticas, a importancia do Cid na historia de Castela segue sendo indubidable. Foi o primeiro cabaleiro cristián en conquistar Valencia, e se o seu herdeiro home non morrese, traizoado en Consuegra, a historia podería ser outra. Talvez o fillo do Cid, Diego Rodríguez, si fose capaz de manter ese territorio -que non foi recuperado polos exércitos cristiáns até case século e medio despois, por Jaime I o Conquistador-, polo que o reino de Aragón non podería expandirse moito máis ao sur do Ebro.

Pero a achega máis importante do Cid á historia castelá non foron nin as súas moi diluídos xenes nin tampouco as conquistas ou batallas. A súa principal herdanza é a súa lenda, a súa épica; esas medias verdades sobre as que toda nación inventa a súa identidade para buscarlle un sentido á súa navegación no caos da historia.

«Deus, que bo vasallo se tivese bo señor», rezaba o Cantar de Mío Cid.

O Cid encarna todos os valores do cabaleiro e o heroe lendario que encherán páxinas de literatura décadas despois, algunhas falando da súa figura. Xusto, prudente, tépedo, leal até o sacrificio e temerario no combate. A pesar das moitas lendas que deforman a súa figura, os seus estudiosos afirman que o personaxe histórico supera con moito ao heroe épico. Quizais non gañase batallas despois de morto, pero en vida non tivo rival capaz de facerlle sombra.

A tradición literaria pinta xúraa de santa Gadea como un acto crave da historia de Castela, case como un fito na historia da humanidade, un relato universal. Estariamos ante toda unha revolución simbólica: o vasalo leal, cabal, humilde e honrado rebélase contra o rei opresor, fratricida, usurpador do trono, e pídelle contas en público aínda a propósito de que o seu xesto lle vai a traer a ruína e a desgraza persoal.

A tumba do Cid na Catedral de Burgos, un dos lugares que ver en Burgos nun día, está situada no cruceiro do amorno pero non destaca por nada. De feito, só está sinalada por unha lápida gravada, rodeada por un cordón vermello. Na lápida pódese ler, en latín, o seu nome de pila, a data da súa morte e a lenda “Regali xere nata”.

No interior da Catedral de Burgos, a primeira catedral gótica da Península Ibérica, consérvase tamén o chamado “Arcón do Cid”, que supostamente utilizou o Campeador, aínda que todo parece indicar que foi utilizado para conservar documentos do cabildo.

Aínda que a casa de Rodrigo Díaz de Vivar desaparece como tal coa morte do seu único fillo home, a súa familia si sobrevive. Tempo despois, acuñouse a expresión ser “da pata do Cid” como unha burla a aqueles que, sen selo, considéranse de nobre estirpe.

 

Se a publicación gustouvos, agradecemos indiquédesnolo pulsando no botón “Gústame”. Ademais, animámosche a achegar algún comentario, e se tes interese, subscribirche gratuitamente á Newsletter do Blog para manterche sempre informado sobre as novas publicacións do Blog.

Por último, se vos gustou o suficiente como para compartilo nas vosas redes sociais, estariamos realmente encantados de que así o fixésedes.

 

A nosa recomendación de hoxe

 

Referencias

El Cid.  Historia y mito de un señor de la guerra. De Porrinas González, D.

El Cid histórico. De Martínez Díaz, G.

La Castilla del Cid. Cuadernos de Historia 16, nº 7

https://www.biografiasyvidas.com/

https://www.caminodelcid.org/

https://historiaeweb.com/

https://historia.nationalgeographic.com.es/