Durante a Idade Media (recorda entre o século V e o século XV), a poboación dividíase entre adultos e pequenos adultos, nome que recibían os nenos. E esta anécdota permite ilustrar a diferenza de trato e consideración que cara aos nenos existía si comparamos o medievo cos tempos actuais. O neno é concibido como homúnculo (home en miniatura), non hai evolución, cambios cualitativos, senón cambio desde un estado inferior a outro superior, adulto (Tomás de Aquino). Todo iso reflíctese na frase seguinte: “Só o tempo pode curar da niñez, e das súas imperfeccións”. Xa que logo, o neno debe ser educado para ser “reformado”.
Eran tempos extremadamente difíciles para os humanos adultos e, consecuentemente tamén para os nenos.
Considerábase a maternidade como a función esencial da muller. Á descendencia consideráballa unha man de obra barata e produtiva, un seguro para a vellez. Durante os seus primeiros anos eran acusados con cualificativos e desprezos: tratábaselles de inútiles, perezosos mentirosos, llorones, traviesos que ás veces hastiaban ás familias, ata chegar a abandonalos , máis como se consideraban posuidores de alma creáronse orfelinatos para recoller aos nenos abandonados.
Ao nacer, a matrona seguía as indicacións do médico Bernardo Gordonio, quen no seu libro Lilio da medicina aconsellaba cortar o cordón umbilical, limpar os orificios e lavar ao recentemente nado. Despois, colocaban unha bóla de plomo no ombligo e envolvíanlle fuertemente con fajas -un motivo era que ao comprimirlle o tórax non chorasen tanto.
A mortalidade infantil entre as familias reais era do 42% para a Península Ibérica e calcúlase que para a poboación xeral, no primeiro ano de vida, só a metade seguían vivos, e deles o 85% morrerían de febres. Outros falecían esmagados pola nai ou a nodriza que durmían con eles -asfixiados polo peso dos seus corpos- ou simplemente matábaselles por ser ilexítimos ou deformes xa que se consideraba que eran froito dos pecados dos seus pais e estes querían evitar a vergonza pública.
Había unha preferencia por ter descendientes varóns antes que pícaras, e o trato ao neno estaba en consonancia co nivel social da familia; as familias podentes contrataban a nodrizas, para que gozasen de boa lactancia. Como anécdota, dicir que, froito da ignorancia da época, atribuíase que os gemelos eran produto da infidelidade da muller, un era do marido e outro do amante.
Aos recentemente nados bautizábaselles de forma urxente, porque a mortalidad infantil era enorme, (ata o 50% de nados antes de cumprir un ano de vida e en total o 85% falecía antes da adolescencia por enfermidades contagiosas). E aquí tamén entraban en xogo as crenzas: si o neno era llorón entraba en sospeita de estar relacionado con demos, ou posuídos por engendros, as xentes crían que un neno deforme era produto do pecado dos seus pais, por iso e para evitar unha crítica pública eran abandonados ou se lles deixaba de prestar coidados co cal producíase un infanticidio pasivo. Os que se desexaba criar éralles atado o pescozo un saquito de coiro con algún amuleto, o máis usado era unha pedra de malaquita.
Os nenos de familias económicamente acomodadas, enviábanos ao campo onde eran criados por familias que cobraban por coidalos, despois eran enviados ás escolas onde a maioría eran de monasterios e parroquias, había fundaciones señoriales e noutras ocasións unha cidade contrataba a un mestre para que dese clases privadas, dábanse clases particulares aos privilexiados que podían pagar algún titor privado.
Os fillos da nobreza eran pajes desde os 7 a 14 anos, despois eran escuderos e aos 21 anos recibían o cargo de cabaleiros, A súa formación e adestramento consistía no manexo do arco, lanzas e loita con espadas ou corpo a corpo.
As nenas recibían formación de como comportarse na vida social, facer bordados e aprendían a ler para que puidesen dedicarse ao estudo de libros relixiosos, e decidirse por ser esposa dun cabaleiro ou profesar nun convento para sempre.
Como todos os nenos nas diferentes épocas, nenos e pícaras buscaban o xeito de divertirse. A diferenza de roles marcábase a temprana idade as nenas xogaban máis no ámbito do fogar, con bonecas de trapo e imitando labores domésticos. Entre tanto que os nenos divertíanse con guerreiros de arcilla, tirando paus e flechas con arco, e asistindo a espectáculos de marionetas. Os xoguetes fabricábanse con materiais de baixa calidade e non existían profesionais especializados en facer xoguetes. Os xogos desta época para os nenos eran flechas, lanzas, caballitos de madeira cos que xogaban á cabalería, doutra banda asistían a espectáculos de marionetas; para as nenas existían as bonecas de trapo fabricadas polas súas nais e xogaban a ser amas de casa imitando así, os labores domésticos das súas nais ou familiares mulleres. Todo isto era nas familias de baixos recursos, mentres que nos juguetes dos nenos da alta sociedade eran mandados a facer dos materiais máis sofisticados e especialmente construídos por artesano .O xogo para a maioría dos nenos realizábase en grupo, algúns seguiron utilizándose tradicionalmente: andar con zancos, pídola, piñatas, xogar a vodas, bautizos, enfermos e médicos, pares ou nones, gallinita cega, facer o piñeiro, xogos con area, disfrazarse, pompas de xabón, bonecas as nenas e espadas de madeira os nenos, etc.
Aos doce anos ás mozas considerábaselles adultas e os mozos aos catorce Para os pertencentes ás familias pobres, o seu futuro era o traballo na agricultura, como pastores ou traballo en minas.
Doutra banda, hai que ter presente que a Idade Media , a igrexa era quen gobernaba absolutamente todo e tiña a autoridade necesaria para manipular a educación e o prototipo de sociedade que desexaban á súa conveniencia. As familias polo xeral, entregaban aos seus fillos aos monasterios, a condición de que estes quixesen que os seus sexan monxes e estean ao servizo de Deus. Os mozos ao cumprir a maioría de idade podían abandonar o monasterio si así o desexaban. Pola contra, seguirían os pasos dos seus mestres.
A educación nesta época era controlada pola igrexa; os saberes entregábanse en latín xa que a lingua materna non era adecuada para transmitir coñecementos.
Educábase aos nenos baixo unha disciplina agresiva, onde o agarimo e o afecto estaban completamente lonxe da pedagoxía. A educación estaba rexida por unha filosofía que se baseaba no rigor e a vixilancia, onde as letras entran con sangue. Non se observa unha preocupación pola infancia como tal, e a educación non se adapta ao neno. De feito, todo o ensino de contidos relixiosos é en latín (a lingua materna considérase totalmente inapropiada para transmitir coñecemento).
Elimínase a educación física xa que se considera que o corpo é fonte de pecado. En xeral, a tradición xudeo-cristiá vira en torno ao concepto de “pecado orixinal” que conlleva a idea do neno como ser perverso e corrupto que debe ser socializado, redimido mediante a disciplina e o castigo. No século XVII, o Abad Bérulle escribía: “Non hai peor estado, máis vil e despreciable, despois do da morte, que a infancia”.
Dalgún xeito, a infancia era considerada como unha enfermidade que se curaba únicamente coa disciplina, grazas ao réxime político-relixioso imposto na época, a infancia non foi valorada nin tida en conta como unha etapa fundamental do ser humano. O obxectivo da educación era crear persoas ao servizo de Deus.
A infancia na Idade Media carecía de importancia, os nenos e nenas eran vistos como seres pecadores cheos de maldade e polo tanto os adultos non presentaban o máis mínimo interese no desenvolvemento físico e mental destes. As nenas non eran tomadas en conta, o seu obxectivo de vida era crecer sumisa aos homes. A infancia semente estivo exposta á violencia tanto física como mental e polo tanto nesta época as enfermidades e os nenos eran moi comúns xa que non recibían a total importancia e atención. Nesta época a ciencia non estaba moi avanzada e aos bebés adoitábaselles alimentar con pan mollado en leite e aceite e outras comidas sólidas que lles provocaban varias enfermidades como sarna, crecemento débil, e enfermidades no cerebro e a vista.
Afortunadamente, a humanidade, como calificador máis que un sustantivo, vén avanzando ao longo dos séculos, aínda que aínda arrastramos moitas ideas e costumes que debemos descartar.
