No momento de pandemia que nos tocou vivir, sorpréndenos a resposta dalgunhas persoas que se manifestan en contra do uso de máscaras e doutras que se aferran á inexistencia dunha pandemia como tal, que se agarran á especulación “Xudeo-masónica” para xustificar a inexistencia deste mal que nos axexa.
Pero non esquezamos que estas manifestacións se deron sempre ao longo da historia.
Coñecido é por todos e todas os “movementos” que xurdiron no *medioevo ante o medo xeneralizado no mundo cristián á chegada do ano 1000.
No ano 1000 xorde o colapso institucional de Europa. O estudo da Apocalipse obsesiona á igrexa de face a vaticinar a data exacta do fin do mundo. Moitos destes estudiosos, entre eles o monxe español Beato de Liébana, chegaron á conclusión de que o fin do mundo chegaría co milenario de Cristo.
Estas teorías elaboradas intelectualmente só eran accesibles ás élites de poder como os abades e os bispos, pero os sacerdotes desde os seus pulpitos difundíronas na súa versión máis macabra.
Os homes e mulleres medievais foron moi receptivos a estas ideas da chegada do fin do mundo. Pensemos que as súas mentes eran moi inxenuas e receptivas. A pastoral do medo era alimentada pola iconografía das igrexas e catedrais, única linguaxe comprensible por unha poboación analfabeta. Os séculos X, XI e XII coinciden coa representación iconográfica do inferno e a gloria e do destino do home en función do seu comportamento na terra. Como exemplo máis representativo e copiado temos o Pórtico da Gloria.
A mensaxe que se transmitía era o de que a chegada do fin do mundo era inevitable, pero era evitable morrer en pecado.
Multiplicouse o nacemento de seitas, iluminados e penitentes aos que se ofrecían esmolas e ofrendas para lavar os pecados coa finalidade de que o fin do mundo fose o máis benévolo posible, pondo en perigo as escasas pertenzas do home medieval que se dedicou a “tirar a casa pola xanela coma se non houbese un mañá”.
Volvendo á actualidade, nun paralelismo entre os que protestan polas medidas necesarias para reducir a difusión do virus Covid-19, a liga anti-máscaras puxo en perigo a saúde da poboación de San Francisco durante a gripe española en 1919.
O 24 de setembro de 1918 detectouse o primeiro de moitos casos de gripe española en San Francisco. Dous ou tres semanas antes do fin da Primeira Guerra Mundial o número de casos da gripe na cidade de San Francisco estaba fóra de control. Durante as seguintes semanas adoptáronse medidas preventivas para evitar a propagación da enfermidade. Pecháronse cinemas, teatros, escolas e prohibíronse reunións cun alto número de asistentes
Como medida individual, obrigouse ao uso de máscaras. A municipalidade emitiu un edicto que requiría que todos levasen máscaras, “a menos que estean a comer”.
O material estándar para máscaras era a gasa. Este material non protexía moito pero era mellor que nada.
Producíronse algunhas protestas, pero aqueles que saían á rúa sen protección eran multados ou arrestados.
Como había escasez, as autoridades recomendaban que os cidadáns fabricasen as súas propias máscaras con calquera material dispoñible. California History Room, California State Library, Sacramento)
A finais de novembro a situación sufriu unha lixeira melloría e xa non foi obrigatorio o uso da máscara. En San Francisco reabríronse os negocios e os espectáculos e as persoas regresaron ás súas vidas coma se nada pasases.
Quince días despois chegou a segunda onda de contaxios. Esta foi moito peor. O número de casos incrementaba de xeito crecente. De novo téntase restablecer o uso de máscaras.
Unha poboación afectada polo terremoto de 1906, pola Primeira Guerra Mundial e por unha epidemia, estaba farta e quería regresar á súa vida normal. A fatiga social era demasiado forte e unha parte da poboación negábase a facer caso da nova normativa. A máscara non foi ben acollida por un á parte da poboación a pesar de ser novamente obrigado o seu uso en xaneiro de 1919.
Esta vez o uso da máscara foi obxecto de protestas por ferventes cidadáns influentes na sociedade da cidade. Esta situación foi o caldo de cultivo para o nacemento da liga anti-máscaras cun non desdeñable número de seguidores.
A liga anti-máscaras argumentaba que portar mascaras era indigno e ía en contra dos dereitos constitucionais de liberdade. Había quen defendía que a enfermidade non era máis que unha gripe estacional e que o número de mortos non xustificaba o uso de máscaras.
As proclamas da liga antimáscara limitábanse a esixir a súa liberdade e atacar aos responsables políticos e sanitarios da cidade, sen achegar ideas de que facer fronte á pandemia
Cartel anunciando a reunión da Anti-Mask League of San Francisco para o 25 de xaneiro de 1919/Imaxe: San Francisco Chronicle
Da liga formaron parte altos directivos da saúde doutras cidades e do estado, o que levou a discusións cos seus homólogos.
No medio deste debate a propia natureza encargouse de porlle fin ao asunto. A terceira onda de 1919 resultou menos virulenta ao xerarse defensas nos organismos ou mutar o virus. En febreiro levantouse a obrigación do uso de máscara.
Non debemos esquecer, con todo, que a gripe española deixou na cidade un total de 45.000 infectados e máis de 3.000 mortos. Só en EEUU o número de mortos alcanzou a friorenta cifra de 675.000.
Posiblemente debido a que o debate da máscara non quedou pechado na pandemia de 1918, dese lugar a que na pandemia que nos tocou vivir, o discurso en contra do uso de máscaras siga presente. Habitantes de estados como Michigan, California e Florida desataron enormes protestas a favor de “a liberdade”. Ao rexeitarse a utilizalas, puxeron en risco a familiares, compañeiros e empregados.
Por se estades especialmente interesados nesta temática, deixámosvos as ligazóns con entradas relacionadas con este post, e que publicamos en leste mesmo Blog en meses pasados:
BIBLIOGRAFIA
A pandemia esquecida de EEUU de Alfred W. Crosby
