Parece confirmado que o Mariscal Pero Pardo de Cela Aguiar e Ribadeneyra naceu en Castro d´Ouro, na comarca de Valadouro, na provincia de Lugo. Fillo dun dos máis nobres liñaxes do Reino de Galicia. Contraeu matrimonio con Isabel de Castro, da casa de Lemos, sobriña do Bispo da Diocese de Mondoñedo, quen incluíu no dote da súa sobriña o castelo da Frouxeira.
Se nos situamos en torno ao ano 1441 Pedro Pardo de Cela era o Merino (xuíz e administrador do Rei) na cidade de Mondoñedo. Anos máis tarde, entre 1467 e 1469 os rebeldes Irmandiños inician os seus enfrontamentos con gran parte da nobreza de Galicia.
En decembro de 1474 falece Enrique IV de Castela, deixando unha filla, á que se lle coñecerá como Juana “a Betraneja” pola suposta paternidade atribuída ao conselleiro do Rei, Beltrán da Cova. A herdeira, segundo os pactos acordados debía ser Isabel, a medio irmán de Enrique, pero entón a súa viúva, Juana de Portugal, defendeu os dereitos de “a Beltraneja”, desposándoa co seu irmán, e por tanto tío da pretendente, Alfonso V de Portugal, provocando que o rei portugués declarásese tamén Rei de Castela e León, comezando así a guerra coa pretendente Isabel de Castela e o seu marido Fernando de Aragón.
Catedral de Mondoñedo
A esposa de Pardo de Cela, Isabel de Castro, era prima de ambas as pretendentes ao trono. A historiografía veu mantendo que o seu marido, o mariscal -como a maior parte dos nobres galegos vinculados a Portugal- pronunciouse a favor de Juana a Beltraneja; aínda que a recente aparición do testamento de Pardo de Cela fai pensar que non foi así, senón que foi partidario de Isabel. Un tema que aínda non está definitivamente clarificado.
Segundo algúns historiadores, tras o fin da guerra de sucesión, reorganizado o poder político de Castela, os Reis Católicos emprenderon a anexión do Reino de Galicia represaliando ás principais familias nobres galegas. Don Pero Pardo de Cela, descendente de Don Fadrique o medio irmán do rei Pedro I, declararíase fiel á soberanía do Reino de Galicia e rebelde, en consecuencia, á submisión ao Reino de Castela.
O certo é que por motivos aínda non aclarados, a raíña Isabel adopta unha sucesión de duras medidas contra Pardo de Cela. En 1476 os partidarios da raíña deciden que o Mariscal sexa expulsado da alcaldía que viña ocupando no municipio lucense de Viveiro.
No ano 1480 chega desde Castela un exército ao mando do capitán vasco-francés Mudarra mantendo combates durante tres anos nas terras galegas. O Mariscal fíxose entón forte na vila de Mondoñedo, onde Mudarra fracasou nos seus intentos por detelo, recorrendo entón a ofrecer tesouros e perdón aos nobres que lle axudasen a vencelo. Os desleais vasalos abriron, en setembro do ano 1483, as portas do castelo da Frouxeira aos casteláns aproveitando a estancia de Pardo de Cela no castelo, logrando así Mudarra deter ao Mariscal e ao seu fillo, levándoos a Mondoñedo para, tras a celebración dun xuízo, a súa execución pública exemplar fronte á Catedral.
A esposa do Mariscal, dona Isabel de Castro, con algúns dos seus, marchou, rebentando cabalos, a entrevistarse coa raíña católica, e obtivo o indulto do seu esposo e do seu fillo, así como do señor de Miranda. Pero non contaba coa inimizade do Bispo e cabildo de Mondoñedo. Coñecedores estes de o que pasaba, polos seus espías na corte, amañaron para que o indulto non chegase a tempo. Amenceu, por fin, o día en que había de executarse a sentenza. Dona Isabel de Castro achegábase e debía chegar traendo da súa man a carta real. Entón, tres cóengos de Mondoñedo, disfrazados, saíron a esperala á entrada da vila, onde hai unha ponte sobre o río. Ao chegar a dama, entretivérona confiándolle supostos secretos e ofrecéndolles comida, ata que ao escoitar campábalas dobrar a morto en todas as igrexas, comprendeu que o seu esposo e fillo foran xa executados.
En efecto, na praza de Mondoñedo acababan de caer o tres nobres cabezas de Pedro de Miranda, do novo fillo do Mariscal e de Pero Pardo de Cela. A cabeza deste, ao rodar sobre o cadalso, deu tres botes e proferiu tres palabras: «Credo! Credo! Credo!». Non faltan quen afirmen que o que a cabeza gritou foi: «Clero! Clero! Clero!» para indicar quen eran os causantes da súa desgraza. Tamén podería ser “Cock, Cock, Cock” ou outro son parecido produto do golpeo dun obxecto coa tarima de madeira… Até aquí unha lenda ou historia non totalmente aclarada.
Ponte do Pasatempo, Mondoñedo
A fortaleza da Frouxeira foi arrasada. A dona Isabel de Castro fóronlle devoltos todos os bens dela e do seu esposo. Pero o lugar da sepultura deste e do seu fillo ignórase. No Museo Provincial de Lugo consérvase unha longa e pesada cadea de enormes elos, que se di foi a que suxeitou os pés de Pardo de Cela na súa prisión, e que por iso é chamada a Mariscala. A ponte, en Mondoñedo, onde se frustrou o indulto chámase aínda hoxe Ponte do Pasatempo.
Con numerosos intentos actuais por arrimar ao seu carón ao Mariscal e a súa posición, a favor ou en contra da coroa de Castela, trasladando así a súa “suposta” rebeldía como exemplo aos tempos actuais, o certo é que resulta moi complicado conciliar, historia, lenda e documentos. En todo caso a súa vida e historia é digna de ser lembrade, sexa ou non verdade.
