Falar en Galicia dunha familia da nobreza nos albores da Idade Media, remítenos moitas veces aos membros de o Condado De Andrade.
En primeiro lugar, hai que dicir que Andrade (Andrada nalgúns documentos do século XII) é un apelido netamente galego, a dicir dalgúns naceu no municipio de Andrade (Pontedeume).
Os Andrade chegarían a dominar os territorios en torno a Ferrol, Pontedeume, Betanzos, na provincia da Coruña, e ata o municipio lucense de Vilalba.
Pois ben, os membros desta familia, os Andrade, empezaron a tomar relevancia a partir do século XII, concretamente identificouse a Fernán Pérez de Andrade, segundo algúns historiadores (hoxe en día en pleno debate esta cuestión), descendiente de Bermudez Peres de Traba Freire de Andrada, quen á súa vez arrastraba o linaje dos antigos condes de Traba e Trastámara. O apelido Freire, correrá parello ao de Andrade, dado que entre ambas familias houbo múltiples enlaces, de tal xeito que os seus descendientes utilizaban ou ben o nome de Freire de Andrade, ou noutros casos de Andrade Freire.
Fernando de Andrade, primeiro “señor” de Pontedume, desde o ano 1371, por mor do privilexio outorgado por Enrique de Trastámara polo seu apoio na guerra que este mantivo con Pedro I “O Cruel”. Recibiu Fernando os señoríos de Pontedeume, Ferrol e Vilalba. Para poder exercer o seu dominio e control sobre todos os seus dominios, este Conde estableceu o seu centro de mando na Vila de Pontedeume e segundo conta unha antiga lenda para articular os seus dominios mandou edificar, ademais: 7 igrexas, 7 monasterios, 7 pontes, 7 hospitais, ademais de varias pontes, capelas, torres, ermidas e conventos.
Un século máis tarde, Diego de Andrade asume o rol de ?sétimo? señor de Pontedeume, e correspondeulle vivir o problema sucesorio, no trono de Castilla, entre Isabel e Juana a Beltraneja. Os nobres galegos dividíronse. O señor de Andrade tomou partido contra o seu otrora aliado Pedro Álvarez de Sotomayor e Pardo de Cela, partidarios da filla de Enrique IV. Xa afianzados os Reis Católicos no poder, continuaban as sublevaciones e enfrontamentos cos nobres galegos, ata que o ajusticiamiento do Mariscal Pardo de Cela e un xuramento de obediencia ao rei, asinado polo conde de Altamira, o conde don Sancho e Diego de Andrade marca o inicio da pacificación do territorio. A lealtad do Señor de Andrade foi recompensada polos Reis Católicos confirmándolle na posesión de todos os bens, terras, señoríos, vilas, castelos e fortalezas que herdase; outorgáronlle unha renda, nomeárono regidor e capitán da Coruña, e pasou a formar parte do consello do rei na Corte.
O nacemento do Condado de Andrade, isto é da otorgación do título nobiliario, produciuse o día 1 de maio do ano 1543, e foi dictado polo emperador do Sacro Imperio Romano Germánico, Carlos I de España e V de Alemania. Este nomeamento recaeu en primeiro lugar en Fernando de Andrade das Mariñas, Conde de Vilalba.
Desde el e ata hoxe en día 21 persoas levaron devandito título, sendo o actual Carlos Fitz-James Stuart e Martínez de Irujo, XXI Conde de Andrade (fillo da falecida Cayetana Fitz- James Stuar, máis coñecida como Duquesa de Alba).
Do seu enorme patrimonio, cabo destacar na vila de Pontedeume, na praza dos Condes, o Palacio dos Condes de Andrade, do que hoxe en día só queda a torre da homenaxe que se levanta uns 20 metros, e restos da muralla que rodeaba o patio de armas. Un curioso relevo dun ?gaiteiro? preséntase no dintel dunha das fiestras, aínda que hai quen defende que a figura puidese ser un guerreiro.
