Na imaxinería popular, e tamén na artística, a figura da coroa simboliza a monarquía, soberanía e heráldica cívica. Simbólicamente, cando un rei ou raíña son coroados o pobo outórgalles o poder sobre eles mesmos.
Imos indagar a súa orixe.
A coroa foi considerada desde a época prehistórica como un ornamento utilizado na cabeza das autoridades xa sexan da igrexa, militares ou reais. Unhas son feitas con prata, outras son de ouro, outras levan perlas.
Na antigüidade nas cerimonias necesitaban como distinguir ás autoridades e a coroa comezou a utilizarse para visualizar que a persoa que a portaba era o rei ou a autoridade.
A historia da coroa vén desde a prehistoria, o punto máis visible da persoa, é dicir, a cabeza, era o que se utilizaba para colocar un distintivo. Atopámonos na historia con tres grandes tipos de coroas: as relixiosas que eran tocados, as dos exércitos que eran os cascos, e as coroas por méritos deportivos, que eran de loureiro.
En todo caso, as orixes non están do todo precisados, pero parece indiscutible a súa relación cunha coroa vexetal semellante: a de olivos que se outorgaba aos gañadores gregos dos Xogos Olímpicos. Moitos consideran que Xullo César utilizou a coroa de ouro imitando dous ramos de loureiro para disimular o seu calvicie. En calquera caso, a coroa triunfal ou láurea foi a distinción concedida ao xeneral victorioso que entraba en Roma. Consistía nun cerco de ramas, sendo nun primeiro momento de loureiro(de alí en latín: lavrĕa), pero daquela realizándose en ouro.
En canto ao nome latino desta coroa (lavrĕa ou laura), xerou unha familia de palabras en diversos idiomas; por exemplo, o adxectivo español: laureada/o e o nome propio Laura.
Esta coroa mantívose como símbolo da vitoria ata os nosos días, e destaca o seu uso heráldico, que sempre simboliza a vitoria, aínda que en escudos de varios países hispanoamericanos, o símbolo da láurea adquire un significado adicional de connotacions, pois non só simboliza o triunfo bélico senón tamén a vitoria da liberdade. En canto ao adxectivo laureada/o, contemporáneamente significa a persoa que logrou cumprir e superar as esixencias de educación e cultura, en especial ao concluír os estudos medios (ou “secundarios”) e, sobre todo, os universitarios.
A coroa de loureiro é un motivo común en arquitectura, mobiliario e nos textiles. A coroa adoita facerse en baixorrelieve en pedra.
As coroas dos reis están formadas por un círculo ou cerco de ouro, adornado con pedras preciosas como rubíes, esmeraldas, zafiros, etc. As pedras preciosas que conteña están en función da tradición familiar de cada reino, as coroas xeralmente están adornadas con catro ou oito florons parecidos ás follas de apio. Entre cada florón atópase intercalado unha punta de ouro terminada en perlas máis baixa que o florón e igual número de diademas de ouro, a coroa remata nun orbe cruzado na parte máis alta. A maioría das coroas reais ten unha forma parecida, con excepción da coroa húngara que ten forma de casco.
As coroas reais son herdadas, cada nova xeración de reis ten o deber de portar a coroa nas cerimonias especiais, o rei ou raíña ao mando teñen a opción de realizar algún cambio á coroa ou na súa falta, usar unha nova coroa e manter a anterior resgardada, xa que cada reinado é diferente e a coroa é o símbolo da familia real. Conforme pasou o tempo cambiaron os intereses dos reis, así como o seu significado para o pobo que gobernan e con iso, o significado da figura da coroa.
Sobre os tipos diferentes de coroas que hai pódense clasificar polos distintos títulos nobiliarios que existen. A coroa tradicional composta por un círculo adornado de puntas ou raios, follas de acanto ou de apio, toda ela esmeralda de ouro. Por ela pódese clasificar ou identificar a xerarquía da persoa que a usa na súa cabeza ou sobre o seu escudo de armas pode saberse si pertence a un rei, un conde, un marqués ou outro grado nobiliario. En España non existe a coroación, é un acto simbólico. En España non hai tradición de coroación e polo tanto non existen as xoias da coroa luxosas.
A coroa posta na cabeza en España deixouse de usar na idade media, fai aproximadamente500 anos, usárona os reis visigodos quen copiaron o sistema do Imperio Bizantino.
A última coroación celebrouse en Inglaterra en 1954, onde se coroou a Isabel II de Inglaterra. O último Papa que se coroou con tiara pontificia foi Pablo VI en 1964, os Papas que viñeron despois usaron a mitra, que é un tipo de coroa que representa poder, pero non é a coroa tradicional. O resto das monarquías que sobreviven no mundo, teñen coroas magnificas pero sempre se poñen nunha almofada e non se poñen na cabeza.
A actual coroa real española data de 1775, segundo Patrimonio Nacional. Está feita de prata sobredourada e veludo. Na súa fabricación utilizáronse as técnicas de cincelado, repuxado e dourado e utilizouse en todas as cerimonias de proclamación desde Isabel II. Consta dun aro formado por dous molduras lisas e no medio outra plana decoración repuxada sobre a cretería formada por espellos nos que se representan emblemas heráldicos. En distintas posicións, enlázanse os espellos rematándoos, unha coroa de loureiro da que parten oito imperiais formados por dúas ramas entrelazadas, deixando claros no medio que se xuntan dentro dunha moldura circular convexa, con decoración de follas de relevo. Esta última serve de base a unha bóla con cruz de brazos iguais e decorados con follas en relevo. Ao ter un uso simbólico, é de grandes dimensións; unha altura de 39 cm, 40 cm de diámetro e pesa case un kilógramo.
En canto ao cetro real, este está construído cun material máis rico que a coroa e máis antigo, do reinado de Felipe IV, e está formado por un bastón de ouro cilíndrico de 68 cm revestido de filigrana de prata con esmaltes azuis. Cada 20 centímetros loce un anel de rubíes e termínao unha esfera de cristal de roca tallado en forma rombos.
Cetro e Coroa, símbolos do poder
Na súa orixe, o cetro era un bastón de mando, símbolo do Capitán Xeral dos Exércitos. Co tempo, perdeu o seu carácter de símbolo militar e pasou a considerarse o cetro da Monarquía española.
Coroa e cetro formaron no seu momento parte dun rico guardaxoias real que por avatares históricos perdeuse. No caso concreto das xoias reais, reunidas e creadas polos Austrias e os Borbóns ao longo dos séculos e que vincularan á Monarquía como patrimonio da Nación, estas desapareceron case por completo.
Durante a Idade Media, o acto de coroación era un acto litúrxico que solemnizaba o acceso ao trono do novo rei, e implicaba a aceptación da coroa e outros símbolos propios da realeza o que confire ou confirma o título de rei e permite ostentar a coroa real sobre o escudo de armas. De orixe visigodo, difundiuse logo entre os francos, e con posterioridade por toda Europa, chegando tamén aos reinos españois da Reconquista.
Como tal acto solemne, na coroa de Aragón non é anterior a Pedro II, o que resulta tardío en relación a Castilla e outros territorios.
En 1204, Pedro II viaxa a Roma e infeuda o reino ao papa (entón Inocencio III); é dicir, declárase o seu vasaio e comprométese a pagarlle douscentos cincuenta mancusos anuais -renovando en parte o que fixera Sancho Ramírez en 1089, aínda que este encomendouse só persoalmente, e comprometido ao pago de cincocentos mancusos-. Inocencio III autoriza que os sucesores de Pedro II coroásense do mesmo xeito, pero solicitando en cada caso a coroa á Santa Sé.
Os monarcas posteriores non aceptaron esta situación, Jaime I aínda que viaxa a Roma, volve sen coroarse, porque admite pagar os atrasos debidos, pero non quere comprometerse a nada que reduza o poder que conquistou coa súa espada; non logrou que o Papa aceptase as súas condicións, e morreu sen coroarse.
A coroación renóvase con Pedro III pero dentro do reino e, aínda que se realice pola Igrexa, sen que se renove a infeudación. Pedro III e Alfonso III (1286) protestaron ante notario que non recibían a coroa de Roma, senón por dereito propio.
Alfonso IV, e os seus sucesores, para borrar todo vestixio de supeditación aos eclesiásticos, colocáronse a coroa eles mesmos sen permitir que o fixese o prelado oficiante, rompendo así unha longa tradición. Pronto foron imitados por outros reis españois.
Alfonso IV solemnizou de xeito notable a cerimonia, cuxa ordenación correu a cargo dos seus tíos, os infantes Pedro e Ramón Berenguer. O seu coroación, celebrada en 1328, constitúe un verdadeiro espectáculo para o pobo e os demais asistentes, que presencian, ante todo, a procesión entre o palacio da Aljafería e A Seo.
E para rematar, en canto ao término Maxestade utilizado no tratamento que reciben os Reis, en xeral, e dino case todos os historiadores, que Carlos I de España, e V de Alemania, dispuxo polo século XVI -os anos 1519- que se dese aos monarcas de España o tratamento de Maxestade, os cales ata entón tiveron en xeral o título de Alteza.
Aínda que esta é a opinión máis común, outros historiadores consideran que moito antes do reinado do Emperador e Rei, usaran xa moitos monarcas o tratamento de Maxestade, non habendo feito este último soberano máis que sancionar ou establecer o uso deste dictado, que ata entón fora vago ou arbitrario.
