Se algunha vez coincídevos ir bordeando a ría de Vigo nun día despexado de verán, podedes observar un conxunto de dúas illas unidas por unha ponte que vos chamará a atención: é o arquipélago de San Simón.
O arquipélago de San Simón, a pesar de ser diminuto, conta con dúas illas: a de San Simón e a de San Antón unidas por unha ponte, así como con dous illotes menores: San Bartalomé e San Norberto. San Simón conta cun territorio de 85 metros de longo e 250 de ancho.
O arquipélago pertence á parroquia de Cesantes no municipio de Redondela e atópase deshabitado. O seu encanto non radica nas súas praias, senón na súa natureza e no seu legado histórico-cultural.
Entre os séculos XII e XIII foron habitadas por cabaleiros templarios e despois por franciscanos. Este últimos abandonaron o lugar tras a excomunión sufrida no século XIV. A diocese de Tuy entrega as illas a Isabel A Católica como recoñecemento á súa fidelidade cristiá.
No século XVI tivo lugar un acontecemento histórico no que estás illas desempeñaron un gran protagonismo: a Batalla de Rande. Nesta batalla comandada pola frota conxunta de ingleses e holandeses con Sir Francis Drake á cabeza, afundíronse os navíos da Coroa de Castilla procedentes de América e cargados de todo tipo de Tesouros. Esta batalla deu lugar a unha das lendas máis famosas de Galicia e fixeron chegar ata aquí ao capitán Nemo co seu Nautilius para conseguir a descomunal riqueza da ría de Rande. Existe unha placa conmemorativa e unha escultura de Julio Verne sentado sobre un polbo.
Posteriormente, diferentes ordes monásticas ocupan de novo San Simón ata que en 1838 dítase unha Real Ordenanza pola que se procede ao acondicionamento das dúas illas maiores como Lazareto ou leprosería. É nesa época na que se constrúe a ponte que une as dúas illas. San Lorenzo será o punto de corentena obrigatorio para os navíos que entran na ría. Pola súa banda, San Antón será o lazareto “sucio”, lugar de enfermos terminais de lepra e cólera. O lazareto clausurouse en 1927.
Na época da Guerra Civil española, a illa de San Simón utilizouse como campo de concentración e exterminio para presos políticos republicanos. Con este uso mantívose funcionando ata 1943. Fusilamentos, confinamento de seres humanos en pequenos edificios e brutal represión era o pan de cada día destas illas. Converteuse no centro penal máis terrible do franquismo. Personaxes como “o carniceiro de San Simón”, o director da prisión Fernando Lago Búa, cuxo alcumo defínelle, ou o pai Nieto, xesuíta vigués que oficiaba a misa co pistolón ao cinto como encargado do tiro de graza, son claro exemplo das vivencias na denominada “illa da morte”. Os seus moradores eran os vencidos, os derrotados, os que non tiñan dereito. Alí foron tratados como animais, rodeados de aramados e maltratados por uns gardiáns ebrios de vinganza e odio.
Tras o peche do cárcere, o lugar converteuse en centro de educación e descanso para a garda de franco, pero a desdicha cae de novo sobre esta illa cando cincuenta integrantes da garda que regresaban á illa morren afogados nas augas da ría tras o afundimento da barca “A Monchiña”. A raíz do acontecemento a illa péchase ata o ano 1955 en que funciona como orfanato ata 1963.
Tras caer de novo no esquecemento, en 1999 os traballos de recuperación da memoria histórica dan lugar a que se presente un proxecto encabezado polo arquitecto César Portela. O proxecto para a conservación natural, cultura e histórica é coñecido como Illa do pensamento, centro de reflexión e creación cultural.
Hoxe en día a Illa de San Simón forma parte dun itinerario turístico na que abundan os paneis informativos e un centro de interpretación.
Conta, así mesmo, cun cemiterio na illa de San Antón, onde as ánimas vagan nas noites de tormenta. Non sei a vós, pero a min… non me gustaría pasar unha noite na illa!
