O triste final dos Romanov e a lenda de Anastasia

Se hai unha historia que me apaixona e da que os libros do ensino regrado déixanos un tanto apartados, é a historia dos Romanov, os últimos zares de Rusia antes da Revolución de 1917.

Se Disney levou ao cinema á princesa Anastasia e ha transcendido a figura de Rasputín como un ser maquiavélico e manipulador, apenas sabemos nada do contexto histórico destas dúas figuras, ou polo menos eu sabía moi pouco ata que a curiosidade levoume á lectura de revistas, artigos e mesmo novelas.

Para os que, como eu, a Gran Rusia quedaba un pouco afastada, imos contextualizar a orixe da princesa Anastasia e de Rasputín, de tal maneira que cando visualicemos no cinema algunhas das películas dedicadas a Anastasia ou a Rasputín ou simplemente saian a relucir nalgunha conversación, saibamos situalos desde o punto de vista histórico.

 

Quen eran os Romanov?

A familia Romanov foi a dinastía real que reinou Rusia durante 300 anos. Durante este período de tempo sucedéronse 20 zares. Esta familia, igual que no resto das dinastías europeas (os Austrias, os Borbóns, Windsor, Orange, Grimaldi…), está repleta de historias de intrigas, traizóns, pelexas polo trono, despotismo… ingredientes comúns que aínda continúan vixentes na actualidade naqueles países nos que aínda impera a monarquía.

O último Tsar de Rusia foi Nicolás II (1894-1917) quen sucedeu ao seu pai Alejandro III, baixo o título de Emperador e Autócrata de todas as Rusias, o que xa dicía moito nos limiares do século XX.

Como curiosidade dicir que os irmáns Lumiére (é dicir, xa existía o cinema cando se facían estas parvadas) foron chamados para filmar a coroación deste novo Tsar para así pasar á posterioridade. Os actos protocolarios da coroación prolongáronse durante varios días, sendo gravadas sete películas.

O evento da coroación nun ambiente festivo e pomposo atraeu a miles de “súbditos” rusos desde todos os lugares do imperio. En agradecemento ás masas asistentes, foron entregadas sopapos e doces o que supuxo unha aglomeración na contorna que desembocou no afundimento da plataforma montada para este fin e como consecuencia a morte de varios centos de persoas.

A pesar dun inicio tan nefasto e que prometía un mal agoiro, a festa de coroación continuo tal e como establa prevista sen permitir que este imprevisto nublara a celebración.

Nicolas II, home de escaso carácter e menos criterio, navegou entre a falta de diplomacia internacional e a inseguridade na toma de decisións, o que desembocou no descontento da poboación e unha onda de revoltas.
Nicolas II casa con Alejandra Fiódorovna, á que a súa nai chamaba “Sunny”, unha práctica que máis tarde adoptaría o seu marido. Era neta da raíña Victoria de Reino Unido. A voda celébrase pese que ambas as familias manifestan o seu desacordo, pero o amor triunfa e, contra todo prognóstico ambos contraen matrimonio.

Alejandra e Nicolás carsaron o 26 de novembro de 1894, apenas 20 días despois do falecemento do pai de Nicolás. A cerimonia ten lugar na Gran Capela do Palacio de Inverno de San Petersburgo.

Froito deste matrimonio nacen tres fillas e un fillo. A súa primeira filla, Olga, é seguida de Tatiana, María e Alejandra ata que, finalmente nace o herdeiro Alekséi Nikoláyevich Románov, cuxo título oficial era A súa Alteza Imperial, zarévich e gran duque de Rusia.

O nacemento do seu único fillo Alekséi Nikoláyevich Románov, herdeiro ao trono, marcou o devir histórico de Rusia. Alekséi sufría de hemofilia, enfermidade herdada da familia materna que provoca unha desorde no sangue que impide o seu coagulación. Isto ocasiona que calquera golpe ou ferida podería derivar nunha dor insoportable ao non coagular o sangue de maneira adecuada. Por mor desta enfermidade calquera golpe convertíase nun calvario para os seus pais e nunha longa convalecencia para o neno. Co fin de apartalo do menor risco, a infancia de Alekséi foi moi solitaria o que lle converteu nun neno reflexivo.

 

Et voila… Rasputín

A infancia do zarevich limitada pola súa enfermidade fixo que a súa nai fose unha persoa voluble a todo tipo de promesas de curación e alivio do seu fillo. Nun intento de aliviar a súa dor, deixouse asesorar de Rasputín, o monxe que se serviu da enfermidade do neno para adquirir poder no imperio. Cun tsar débil e unha nai desesperada, o camiño estaba abonado para a ambición de Rasputín.

 

Rasputín de orixe campesiña e semianalfabeto chega a San Petersburgo da man de dous prestixiosos monxes ortodoxos que lle facilitan os contactos coa alta sociedade da cidade. Alí comeza a labrarse fama como sanador, chegando aos oídos da zarina quen, desesperada pola enfermidade do seu fillo, non dubida en acudir a el. Rasputín é convidado a palacio e tras orar durante unha hora aos pés da cama do zarevich, o pequeno levantouse #ante a estupefacción dos seus pais que choraban de emoción.

Desde ese momento Rasputín será considerado pola zarina Alejandra como unha especie de Santo ao que acoden cada vez con máis frecuencia, non só para o alivio da enfermidade do seu fillo, senón tamén para consultalo sobre asuntos de Estado.

Pola súa banda Rasputín, ambicioso, licencioso e sen escrúpulos valeuse do seu poder sobre a tsarina para impoñer a súa influencia política.

En 1916 Rasputín gañouse o odio do pobo, do clero, de parte da familia imperial e de altos cargos políticos. Nese ano Rasputín é asasinado mediante un complot de múltiples persoas encabezado polo príncipe Yusúpov; pero o mal xa estaba feito e o xerme da revolución plantado.

Múltiples foron as causas da revolución rusa, pero en termos xerais podemos sinalar:

1. O réxime absolutista do tsar que vivía nun mundo rodeado de riquezas mentres o seu pobo morría de fame (pouco ou nada aprenderan da revolución francesa).
2. A aparición dos primeiros partidos políticos e das folgas que foron duramente reprimidas polo zarismo.
3. A decisión de participar na I Guerra Mundial cun resultado desastroso para Rusia.

En resumo, a guerra e a fame foron os detonantes da revolución de 1917 que levou aos bolxeviques ao poder.

Convén resaltar a importancia das mulleres no estalido da revolución, algo, como non, que non transcendeu nos estudos da historia. O Día Internacional da Muller o 23 de febreiro de 1917 segundo o calendario ruso da época (8 de marzo no calendario gregoriano), en San Petersburgo manifestáronse as mulleres traballadoras das fábricas téxtiles esixindo “pan e paz”. A elas uníronse unha multitude de obreiros descontentos e famentos. Esta foi a primeira mecha que acendeu o inicio da revolución.

As protestas expándense por todo o país ata que a Duma, parlamento ruso, co apoio do soviet (consello de traballadores elixidos) constitúe un goberno provisional e insta a que o Tsar Nicolás II abdique. Así, o 2 de mazo Nicolas II, que se quedou sen apoios, renuncia ao trono.

Entre medidas o líder bolxevique Lenin, exiliado en Suíza desde 1905, regresa Rusia para reclamar todo o poder para os soviet (o pobo). O asalto do palacio de inverno produciu o lanzamento de Lenin como dirixente do país que chegaba prometendo pan, terra e paz. Esta última custoulle a perda de territorio, industria e poboación, pero recibiu o aplauso dunha poboación esgotada e escasa de alimentos.

 

Pero… que foi dos Romanov?

O deputado socialista Kérenski, líder da Duma #ante o avance na conquista do poder dos bolxeviques, decide enviar á familia imperial á capital de Siberia Occidental: Tobolsk onde gozaron de certa liberdade ata a chegada dos bolxeviques ao poder. En marzo de 1918 foron trasladados a Ekaterimburgo, na zona dos Urales, onde viviron os seus últimos meses.

A familia imperial formada por Nicolás, a súa esposa Alejandra e os seus cinco fillos: o zarevich Alexei, de 13 anos; María de 19 anos; Olga de 22 anos; Tatiana de 21 anos e Anastasia de 17 anos, acompañados do seu médico persoal e 3 serventes que voluntariamente os acompañaron, pasaron os seus últimos días sumidos na incerteza sen saber se serían sometidos a un xuízo como o que acabou con Luis XVI na guillotina ou se as potencias internacionais intercederían pola súa vida.

 

En España, Alfonso XIII tentou repatriar á familia imperial a Madrid recorrendo, mesmo, á procura de apoios a través da diplomacia ante o rei Jorge V de Inglaterra, Guillermo II de Alemaña ou Benedicto XV, o papa da época.

De nada serviu o intento. O 2 de xullo de 1918 tomouse a decisión de asasinar á familia imperial. Foi o propio Lenin quen autorizou á Checa (intelixencia política e militar soviética), para que os executase.

Na madrugada do día 17 de xullo reunidos no soto da vivenda que ocupaban, a familia imperial xunto cos seus servidores foi asasinada como ratas nun espazo de apenas 30 metros cadrados. Os gardas encargados do masacre baleiraron os seus cargadores sen piedade e remataron con bayonetas aos sobreviventes agonizantes.

A partir dese momento as distintas versións mestúranse: que si os cadáveres foron queimados, que se foron exhumados para levalos a Moscova onde nunca chegaron, que se os seus restos foron lanzados a unha tumba cavada no lodo. Finalmente, os restos foron achados nunha fosa común en Ekaterinburgo e confirmados pola proba de ADN na década dos 90, pero… entre estes restos non se atopaban nin os do fillo Alexei nin da Gran Duquesa Anastasia, a menor das fillas do tsar, o que alimentou a lenda e propiciou que ao longo dos anos reaparecese algunha muller sinalando que era a mismísima Anastasia, sendo o caso máis notorio e coñecido o de Anna Anderson.

A princesa perdida protagonizou portadas de xornais, libros de ficción e mesmo producións cinematográficas tanto de acción real como de animación.

Menos coñecidos, pero non por iso inexistentes foron tamén os que se fixeron pasar por Alexei Romanov. Un deles Mijaíl Golenevski, un empregado dos servizos de intelixencia polacos, así o declarou presentándose na embaixada de Berlín occidental onde pediu asilo político.

Pero o verdadeiro Alexéi era hemofílico, algo que non se podía finxir. Ademais Golenevski había nado 18 anos despois do zarévich polo que resultaba moi novo para desempeñar a fraude, a pesar de xustificar o atraso do seu desenvolvemento na hemofilia da que sandara milagrosamente.

As tumbas dos Romanov foron atopadas en 1979, pero o achado mantívose en segredo ata a caída da URSS.

No 2007 uns arqueólogos descubriron unha segunda sepultura cos restos de dous corpos: un pertencente ao pequeno Alexéi e outro a unha das súas irmás -que por certo non era Anastasia senón María-, o certo é que, sumados aos cadáveres anteriores, a familia quedaba ao completo sen dar lugar a fisura algunha para que se seguise desenvolvendo a lenda, quedando demostrado que non houbo sobreviventes á matanza de 1918.

Os restos da familia foron enterrados en San Petersburgo, na catedral de San Pedro e San Pablo, o lugar da tradicional sepultura dos zares. No lugar onde foron executados, a igrexa ortodoxa rusa levantou un mosteiro que consagrou ao Sangue Derramado.

 

A lenda de Anastasia

A avoa de Anastasia, María Romanov, sobreviviu á morte do seu fillo e netos refuxiada en Crimea. Agarrada á esperanza da lenda, non cejó en buscar algunha proba de supervivencia dos seus netos.

Entre as pretendentes ao trono máis famosas está Anna Anderson que defendeu ser a princesa Anastasia e mantivo esta versión ata o seu falecemento. Anderson foi rescatada do río Spree tras un intento de suicidio en 1920 en Berlín e ingresada nun hospital en Alemaña. Foi diagnosticada con graves trastornos de memoria.

Anderson, a quen ninguén reclamou, foi trasladada a unha institución mental: o asilo Dalldorf, onde unha enfermeira rusa reparou no seu enorme parecido con Anastasia, unha das fillas dos Romanov cuxa lenda mantiña viva. O rumor estendeuse por toda Europa e Ana empezou a recibir visitas de achegados da familia real.

A partir deste intre a incerteza fai tremer as monarquías europeas. Ninguén parecía ter a certeza de se esa muller era ou non a filla do Tsar asasinado. Para uns non había ningún parecido; para outros era a viva imaxe de Anastasia. Anna entendía o ruso, pero non o falaba. Para os que defendían o seu parentesco co Tsar de Rusia, consideraban que era debido a un trauma que lle facía rexeitar todo o ruso para sobrevivir. Ao seu favor tamén estaba unha malformación nos dedos gordos dos pés (juanetes) e o coñecemento da historia familiar, así como do interior dos palacios onde residira. Chegou a ser recoñecida pola súa ama de cría. Este último feito fixo que as familias reais europeas empezasen a tomarse en serio a súa historia na que contaba que un soldado habíase apiadado dela rescatándoa de debaixo dos corpos ensanguentados da súa familia e axudáballe a saír do país. Xuntos e namorados viviran uns anos ata que o soldado foi asasinado nas rúas de Romanía, acabando ela en Berlín onde, incapaz de superar a súa traxedia, tentara suicidarse no río Spree de onde foi rescatada.

Instalada en Nova York, a finais de 1920, foi recibida por moitos inmigrantes como “A súa Alteza” e en honra a ela celebráronse bailes e galas benéficas. Aí comezou Anna a forxar o seu plan para reclamar os seus dereitos dinásticos e o diñeiro familiar depositado nos bancos suízos. Habemos de ter en conta que o Tsar nunca fora dado oficialmente por morto nin atopado o seu cadáver, polo que terían que pasar dez anos desde a súa desaparición para reclamar a súa fortuna.

Pero non todos os Romanov críanse a historia da presunta Anastasia, como o tío desta o Gran Duque de Hesse, irmán de Alexandra. Iníciase unha batalla legal que a día de hoxe segue sendo a máis longa da historia xudicial de Alemaña. Entre tanto, a saúde de Anna vai deteriorándose, sufrindo episodios que lle obrigan a ingresar en centros de saúde mental. De regreso a Estados Unidos, tras unha estancia en Alemaña, casa co excéntrico e rico historiador Jack Manahan.

Ambos os esposos vivían rodeados por toneladas de lixo e de gastos, coas portas abertas para que a KGB non tentase matalos. As denuncias dos veciños acabaron con Jack no hospital e con Anna recluída nunha institución mental. Aos poucos días Jack a secuestro e vagaron nunha furgoneta pestilente ata que foron achados pola policía entre unhas matogueiras Ana falecería 3 meses despois na institución mental no ano 1984.

 

O litixio

O longo litixio chegara ao seu fin en 1970 sen unha conclusión. Ninguén podía afirmar ou desmentir con rotundidade que Anna non era Anastasia. Numerosas probas así o confirmaban, unhas de carácter grafológico, antropolóxico, pero outras moitas desmentíano.

O descubrimento da fosa común nunha zona pantanosa a un 16 km. Do norte de Ekaterimburgo e as probas de ADN tanto para confirmar o achado da familia Romanov como para desmentir a historia de Anna ao realizar as probas de AND sobre material orgánico recuperado ao seu paso por diversos hospitais, resolveu definitivamente un dos grandes misterios dos séculos XX e XXI.

 

En todo caso, Anna Anderson foi a máis famosa das falsas Anastasias que deu lugar a varias películas, unha delas protagonizada por Ingrid Bergman en 1956 que lle premiou cun Óscar. Tamén Disney aproveitou esta historia para convertela nunha película de animación en 1998 que lle ocasionou dous nomeamentos ao Óscar.

 

E rematamos coa esperanza de que esta publicación fose do teu agrado, e se é así, pedímosche que premes o botón “Gústame”. Ademais, recomendámosche que fagas calquera comentario e, se estás interesado, subscríbete gratuitamente ao Boletín do Blog para estar sempre informado sobre as novas publicacións do Blog.

Por último, se che gustou o suficiente para compartilo nas túas redes sociais, estaríamos moi encantados de que o fixeras.

 

Referencias

El brutal asesinato de los Romanov. Revista Clio

El exterminio de los Romanov. Luis Reyes

 

 

Novelas recomendadas

El testigo invisible. Carmen Posadas

 

 

Películas

Anastasia (1956), de Twentieth Century Fox Film Corporation, dirixida por Anatole Litvak e protagonizada por Ingrid Bergman e Yul Brynner

Nicolás e Alejandra (1971), de Columbia Pictures, dirixida por Franklin J. Schaffner, con Michael Jayston e Janet Suzman

Anastasia (1979), película de animación, de Twentieth Century Fox Film Corporation, dirixida por Don Bluth y Gary Oldman