No marco da serie dedicada ás lendas galegas, e tras as nosas publicacións dedicadas ao Panteón de deuses galegos, o Samaín e as Pedras e rocas na mitoloxía galega, hoxe centrarémonos en San André de Teixido.
Témonos que situar en Cedeira, na costa setentrional de Galicia, onde hai unha pequena ermida consagrada a Santo André e na cal se conservan, segundo a lenda, parte dos seus ósos. Este santo estaba moi triste polo feito de que a súa tumba se atopase nos confíns da terra. Jesús consoloulle entón dicíndolle: “Non te preocupes, que terá que ir visitarche todo o mundo, xa en vida, xa en morte”.
E efectivamente, aínda hoxe en día dise: “A Santo André de Teixido vai de morto o que non foi de vivo”, pois se pensa que os que non peregrinaron en vida terano que facer tras a morte en forma de serpe ou de lagartixa, e por iso os peregrinos que se aproximan á ermida teñen moito coidado en non pisar a ningún destes animais. O que se ofreceu a Santo André e non foi de vivo, debe de ir de morto, e para iso, unha forma de cumprir coa romaría, é coa axuda dos seus familiares vivos (normalmente dous) acompañando a alma do morto. Antes de comezar a peregrinación, os parentes van ao cemiterio, onde se atopa a tumba do defunto, para convidar o espírito do morto a facer a viaxe con eles.
Dise que San Andrés, un dos apóstolos de Jesús, estaba celoso do Apóstolo Santiago, a cuxo templo peregrinaban cada ano centos de fieis. Un día, Jesús visitoulle acompañado de San Pedro e tras coñecer os sentimentos de San Andrés, prometeulle que ao seu santuario acudirían en procesión os crentes e, os que non o fixesen mentres estaban vivos, faríano despois de morrer, convertidos en lagartos, sapos ou culebras. E así empezou todo.
Sanandresiños
O pan de Santo Andrés: Coa faragulla do pan fanse Sanandresiños, figuras representativas da romaría. Inicialmente había 3 figuras: un home, unha muller e unha pomba. Hoxe en día son 5 as figuras representadas, que son:
– A man: protección para o amor, as boas compañías e a amizade
– O Peixe: protección para o traballo e o sustento
– A barca: protección para as viaxes, a casa e os negocios
– O Santo: protección para a saúde física e mental e a boa convivencia
– O Pensamento: protección para os estudos, as probas e o sentidiño (vén ser algo así como o sentido común). Eficaz contra a envexa e o mal de ollo
A Fonte dos Tres Canos: Á Fonte do Tres Caños, ou Fonte do Santo, consúltanlle acerca de se Santo André concederá ou non o que se lle pide. Para iso, bótase un anaco de pan. Se frota, é porque Santo André atenderá a súplica. Se se afunde, non hai esperanza. Segundo outra versión, se o anaco de pan flota, o interesado volverá de novo a Santo André de Teixido.
A herba de namorar: dáse nos arredores de Teixido, e din que é boa para liquidar os problemas de amores.
O Ramo de Santo André: Unha das tradicións consiste en volver da romaría co Ramo de Santo André. O Ramo consiste nunha vara de abeleira e, atadas nela, varias ramiñas de tezo.
Amilladoiros:son lugares que están ás beiras do camiño cara a Santo André de Teixido nos cales se amontoan pedras. Trátase de “amillar” pedras traídas das súas cidades ou aldeas propias, e tiralas no Amilladoiro. Segundo conta a lenda, as pedras falarán no Xuízo Final para dicir quen cumpriu coa promesa de ir a Santo André de Teixido.
