Joaquin Sorolla, o mestre da luz luz

Joaquín Sorolla ese un dos grandes mestres da pintura española de finais do século XIX e principios do XX. O pintor impresionista español máis influente, e  sen dúbida o pintor máis importante da Belle Époque en España e o de maior proxección internacional do seu tempo.

Talvez a mellor expresión para referirnos a este grandísimo pintor, sería o de Joaquín Sorolla, o mestre da luz.

 

Biografía de Joaquín Sorolla

Joaquín Sorolla e Bastida naceu en Valencia o 27 de febreiro de 1863. Os seus pais eran Joaquín Sorolla e Concepción Bastida, que rexían un pequeno taller téxtil.

Moi pronto, con apenas dous anos de idade quedaría orfo, ao falecer os seus pais vítimas dunha epidemia de cólera que arrasou a costa levantina.

A partir dese momento, o pequeno Joaquín e a súa irmá Eugenia foron acollidos polos seus tíos Isabel Bastida e José Piqueres, quen asumirá a súa educación

Desde moi curta idade, Joaquín xa manifesta un enorme interese e paixón pola arte, concretamente o debuxo e a pintura, motivo polo cal o director do Instituto de Segundo Ensino de Valencia, onde estudaba o mozo Sorolla, recomenda á súa familia que lle orienten cara á formación en Belas Artes.

No ano 1876 Sorolla empezou a súa formación, en horario  nocturno, na Escola de Artesáns, ás ordes do escultor Cayetano Capuz, o seu primeiro mentor.

En 1878, con apenas 15 anos de idade, ingresou na Real Academia de Belas Artes de San Carlos e foi alumno de Francisco Pradilla, Gonzalo Salvá Simbor e Ortiz Gonzalo Salvá.

 

Ávido de coñecer, tras acabar a súa etapa académica, en 1881, viaxa a Madrid por primeira vez e presenta ”Tres mariñas” na Exposición Nacional de Belas Artes, que pasan desapercibida, Pero aproveitou para estudar a pintura de Goya, Velázquez e outros pintores no Museo do Prado en Madrid.

Perfecciona na Academia Española de Belas Artes a súa formación en clases de espido e empápase da arte antigo e dos grandes mestres que lle ofrecía a capital italiana.

Tras o seu regreso a Valencia entra en contacto con Ignacio Pinazo Camarlench, quen lle insistirá na pintura ao aire libre.

En 1883 volve a Madrid para copiar a Velázquez no Museo do Prado.

 

Na exposición Nacional de Belas Artes de 1884 Sorolla presenta un tema de historia, “O Dous de Maio”, pintado directamente nun dos currais da praza de touros de Valencia. É a primeira vez que un cadro de historia píntase do natural e, quizá, por esa razón lle sexa concedida unha segunda medalla. Apoiado por esta recompensa preséntase a unhas oposicións para ser pensionado en Roma pola Deputación Provincial de Valencia. Como era de esperar gana o concurso tras lle realización de “O berro do palleter”, último exercicio da mesma. No mes de xaneiro seguinte embarca cara a Italia para tomar posesión da pensión. Unha vez chegado a Roma, o ambiente non lle convence, aínda que sofre por breve tempo a influencia de Mariano Fortuny Marsal (1838-1874), que xa falecido segue dominando a pintura romana deses momentos.

 

Partiu a París en 1885, onde coñeceu a pintura impresionista, e entrou en contacto coa pintura social, do naturalismo de Jules Bastien-Lepage ao realismo pictórico do alemán Adolph Menzel. Estes nomes, xunto aos americanos John Singer Sargent e James M. Whistler, serán as súas principais influencias recoñecidas, non así o impresionismo, aínda que coincida con este movemento no uso da cor, a maneira de aplicar a pintura e o gusto por pintar ao natural e ao aire libre.

Máis tarde viaxaría de novo a Roma, onde completou a súa formación, e estando alí, no ano 1886, comeza a idear a súa próxima intervención nas Exposicións Nacionais, o concurso estaba fixado para o ano seguinte. Tras refugar distintos temas, entre eles o do conde Valentino —César Borgia— decántase por un tema histórico- relixioso: “O enterro de Cristo”. A súa realización lévalle máis dun ano, borrando e volta a pintar, para obter uns resultados insignificantes na citada exposición: só consegue unha consideración de segunda medalla, que Sorolla non se molestou en recoller.

 

Defraudado trasládase a Asís, e pasado un tempo regresa a Valencia.

No ano 1888, casaría con Clotilde García do Castillo, en Valencia. Xuntos terían tres fillas e un fillo.

Preséntase con éxito ás Exposicións Nacionais de Belas Artes e as súas pinturas son cada vez máis reivindicativas. É o momento de “Aínda din que o peixe é caro” (1894), hoxe no Museo do Prado, que mostra con dramatismo o accidente laboral dun mozo mariñeiro sendo atendido polos seus compañeiros.

 

Trátase dun período de consolidación no que aparecen novas temáticas na obra de Sorolla, o realismo social e o costumismo mariñeiro. Na súa obra atopamos escenas costumistas baixo denominacións moi literarias, nas que estriba máis a denuncia social que a propia representación.

Na última década do século coñece o recoñecemento internacional: París, Berlín, Buenos Aires. E pinta nas praias valencianas algúns dos seus cadros máis coñecidos.

Nesta época obtén recoñecementos como galardóns no Grand Prix da Exposición Mundial, en París, que recibe pola obra “Triste herdanza” (1899), e a medalla de honra da Exposición Xeral de Belas Artes de Madrid.

 

Atópase en pleno auxe de encargos e ademais acrecéntase a súa fama como gran retratista.

De 1904 a 1911 a obra de Sorolla consegue consagrarse en Europa e América. Nesta etapa destaca o seu desexo de auto-superación, o dominio da luz, a súa paixón polo Mediterráneo e o realismo.

Expón en Berlín, Dusseldorf, Colonia, e pasa o verán de 1907 en La Granja de San Ildefonso onde o novo rei Alfonso XIII pousa para el ao aire libre baixo a intensa luz castelá.

 

Ao ano seguinte coñece na súa exposición de Londres a Archer Milton Huntington, prestixioso hispanista e futuro mecenas do artista, que lle propón expoñer en Nova York, en The Hispanic Society of America, presentando unha exposición monográfica con trescentas cincuenta obras. Resultou un éxito, pois foi vista por unhas 160.000 persoas nun mes, os catálogos esgótanse e vende máis de 150 cadros. A crítica non ten máis que eloxios e vende practicamente a metade da obra exhibida.

No verán de 1909 pinta en Valencia as súas mellores escenas de praia, cheas de gozo e luz.

O último gran encargo chegaralle en 1911 da man de Huntington: os murais de Visión de España cos que buscaba reflectir a esencia do noso país.

No ámbito pictórico a súa pincelada cada vez faise máis grosa, máis chea de emplastes e capa pictórica como mostra “A sesta” (1911). Pinta tamén a icónica “A bata rosa” (1916), unha das obras cúlmenes da súa produción polo tratamento escultural das figuras femininas e da luz.

 

En 1914 foi elixido académico de Belas Artes de San Fernando. É nomeado profesor de Colorido e Composición da citada Real Academia e exponse reducir os encargos, dedicarse á docencia e pintar sen presións.

Á volta, pasa o verán en Valencia e pinta os seus mellores e máis coñecidas escenas de praia. Son imaxes gozosas nas que se coa o clasicismo e capta todos os efectos da luz natural. “Paseo a beiras do mar”, “O baño do cabalo”, “O balandrito”, todos de 1909, son bos exemplos.

 

Faleceu no 10 de agosto de 1923 en Cercedilla, Madrid, tras tres penosos anos nos que sufriu as consecuencias dunha hemiplejia e caída sucedida en xuño de 1920, mentres pintaba. Está sepultado no Cemiterio Xeral de Valencia.

En 1929 falece a súa muller, Clotilde García do Castillo, que ditou testamento en 1925 doando todos os seus bens ao Estado español para crear un museo en memoria do seu marido na propia vivenda familiar.

 

Sorolla, pintor

O impresionismo español tivo en Sorolla á súa figura máis influente.

Despois de Goya non habería outro pintor tan talentoso ata ben entrado o século XX.

Falamos dun artista que forma parte dos artistas impresionistas españois, plasmando mellor que ninguén a intensidade da luz do Mediterráneo. As súas representacións de escenas de praia son xa icónicas e todo un referente, formando parte do imaxinario colectivo a espléndida luminosidade dos seus brancos.

Pronto desenvolveu un estilo moderno de pintura caracterizado por cores brillantes e claros e unha preferencia pola luz naturalista. As súas obras a miúdo presentaban figuras iluminadas pola luz do sol brillante no exterior, e o seu tamaño a miúdo monumental dáballe ao espectador a sensación de estar alí.

A miúdo, Sorolla é comparado con grandes artistas como Monet e outros impresionistas pola súa habilidade para representar a contorna natural de maneira realista. A súa pintura ao aire libre e a súa habilidade para capturar a luz reflectida son características do movemento impresionista, pero a obra de Joaquín Sorolla tamén mostra unha sensibilidade realista e un enfoque na representación detallada da figura humana e a textura. Foi un pintor prolífico e produciu máis de 2000 pinturas ao longo da súa vida.

 

Joaquín Sorolla dominou tanto as representacións de escenas de auga e praia como o retrato e a pintura de todo tipo de paisaxes, plasmando a intensidade da luz e o brillo azul das costas.

Segundo Sorolla, “A arte non ten nada que ver co que sexa feo ou triste. A luz é a vida de todo o que toca, por tanto canto máis luz na pintura máis vida, máis verdade, máis beleza”. O protagonismo teno sempre a propia técnica luminista e o seu dominio do debuxo e da cor para producir efectos de luz.

Das súas primeiras obras,  de temática histórica, daría un salto ao realismo social, sumíndose pouco despois no costumismo mariñeiro, que non abandonará nunca. É entón cando a súa atención céntrase no mar e a luz que desprende as terras mediterráneas da súa infancia.

Despois da súa primeira estancia en París, onde coñece a pintura impresionista e ve a luz, adapta esta nova linguaxe dos mozos parisienses á súa pintura, pero sen descoidar as temáticas que lle gustaban a el: costumista, paisaxes e mariñas.

Como os impresionistas, gústalle traballar ao aire libre. Camiñaba á praia cargado con lenzos e construíase un taller improvisado con antucas e toldos para evitar o efecto da luz directa sobre o lenzo. Non era raro que uno dos caballetes saíse voando e atacase a un bañista.

As súas obras, na súa maioría costumistas e con protagonismo do Mediterráneo destacan por unha enorme liberdade de pincelada e a presenza imprescindible da luz.

Cultiva tamén o retrato (Ramón e Cajal, Galdós, Machado, Blasco Ibáñez, Alfonso XIII…).

 

Durante sete anos, o pintor dedicouse a retratar en 14 monumentais paneis a alma española por encargo do millonario Archer Milton Huntington para que colgasen en Nova York, nun empeño que o esgotou.

 

Doutra banda, hai que lembrar que a Sorolla encantáballe pintar ao aire libre:

“Seríame imposible pintar ao aire libre amodo aínda que quixese… O movemento do sol cambia constantemente a cor das cousas… Hai que pintar rápido!”.

Sorolla emprega tamén un punto de vista elevado, desaparecendo o horizonte ou abrindo un espazo entre o pintado e o espectador. Unhas técnicas herdadas da fotografía e que conseguen introducir ao espectador como participante e observador.

Esfórzase por plasmar o cambio da luz ao longo das horas do día e das estacións do ano. As figuras aparecen nos seus cadros sempre bañados polos raios do sol.

Utilizaba unha pincelada fluída para crear unha sensación de dinamismo nas súas pinturas. A miúdo empregaba trazos audaces e expresivos para capturar os movementos dos seus suxeitos e transmitir unha sensación de movemento e emoción.

Nas súas obras emprega un colorido realmente vangardista., con coares vibrantes e as cores pastel como azuis, rosas, brancos, cunha gran cantidade de luz.

As súas obras capturan un momento concreto ofrecendo unha sensación de paz, calma e despreocupación.

Sorolla foi un pintor incansable, cunha enorme vontade por pintar sempre que podía ao aire libre. Desde que entrase en contacto coa obra dos artistas que abandonaban o estudo e ían buscar o natural, Sorolla foi progresivamente realizando a súa pintura a pé de praia, en plena montaña ou plantando a súa caballete diante dalgún monumento histórico, que plasmaba rapidamente para captar a lu sempre cambiante. Como el mesmo afirmaba: “hai que pintar rápido, porque canto se perde, fugaz, que non volve atoparse!”.

En todo caso, as pinturas de Sorolla distínguense doutras obras impresionistas polo seu uso dramático da luz e a sombra, as súas cores vivas e as súas pinceladas soltas e vigorosas. Fixo fincapé na emoción, o movemento e a luz nas súas pinturas, todos os elementos que distinguen as súas obras doutros impresionistas.

 

 

Sorolla en Galicia

Aínda que Joaquín Sorolla é máis coñecido polas súas pinturas mediterráneas, foi un gran paisaxista. Viaxa por España para coñecer a etnografía ibérica, tomar apuntamentos do natural e captar a luz  da paisaxe.

Sorolla estivo en varias ocasións en Galicia, onde mantería unha relación estreita con pintores locais como Francisco Lloréns, Fernando Álvarez de Sotomayor, María Corredoira ou Jenaro Carrero.

Sorolla mantivo unha estreita amizade con don Antonio Aguilar e Correa, marqués de la Vega de Armijo e marqués de Mos, unha persoa destacada no ambiente cultural da época, e que creara a liga Española da Instrución popular, da que Sorolla tamén formaba parte. Antonio Aguilar adquiriu o castelo de Soutomaior, en Pontevedra, para convertela en residencia familiar estival. Este catillo converteuse 3nun enclave cultural visitado por personaxes sinalados.

Temos referencias da estancia de Sorolla e a súa familia na zona de Baiona e Vigo no ano 1900, no Castelo de Mos, en Soutomaior, no ano 1910.E o último das súas viaxes, xa en 1915 en terras de Vilagarcía de Arousa, tería relación co encargo, antes comentado, realizado por Archer Milton Huntingon de representa a súa particular Visión de España para decorar a Hispanic Society of America.

Se por algo se caracterizou a vida de Sorolla foi por levar sempre a maleta na man. Desde os seus inicios como artista comprendeu que a inspiración e a arte había que buscalas e que isto implicaba ter que desprazarse a coñecer outros lugares e persoas para estar nos círculos adecuados e vivir experiencias ligadas a espazos concretos.

Sorolla viaxaba con cadernos que enchía de bosquexos e esbozos de paisaxes, xentes, vestimentas, etc.

En Galicia pinta obras na que o protagonismo é para a luz que se filtra nas árbores. Así atopamos obras como “Piñeiros de Galicia” ou “Galicia. Paisaxe da Ría de Vigo”.

 

Outras obras da súa estancia en Galicia son “O farol” e “Vigo e peirao de Vigo”, que son pequenos apuntamentos tomados desde o mesmo lugar e que representan unha idéntica vista do porto a distintas horas do día. Tamén pintaría “Galicia. A romaría”, “O gaiteiro galego , “Músicos galegos”, “Unha galega”, e varias máis.

 

O artista comentaba que pintar Galicia supúxolle un reto: 

“Creo que é Galicia o país máis difícil para pintar pola variedade, pola facilidade con que todo cambia. Fáiseme isto moi italiano. Vin os pintorescos mercados de Santiago, e parecíame que aqueles tipos do interior, aquelas mulleres con aqueles panos á cabeza, ían falar en italiano. Era unha impresión visual. Hai en Galicia moito grego e italiano. A vida aquí non pode ser máis grega. Todo é fácil. Non hai frío, non hai calor, senón esa temperatura branda, voluptuosa. Todo ten unha cor clásica. Vexa vostede a nota clásica que dan os emparrados coas súas pilas de pedra. E todo destaca no mar. Todo é ostentoso. Todo é soberanamente belo…”.

 

 

Conclusións

Ademais da súa arte, Sorolla é lembrado pola súa dedicación á educación e o mecenado. Traballou incansablemente para promover a arte e a cultura no seu país natal, que hoxe por sorte podemos gozar no museo que leva o seu nome. Aínda que pasarse polo museo é de visita obrigatoria se vas a Madrid, ensinámosche por aquí algunhas das súas obras máis populares.

Hoxe en día, podemos ver un gran número de obras de Joaquín Sorolla repartidas por todo o mundo. Outras forman parte de coleccións privadas.

O núcleo principal da súa obra atópase no Museo Sorolla, en Madrid, que foi creado por vontade da viúva do artista, con sede na que foi residencia de ambos desde 1911.

 

Fóra de España, París foi unha cidade crave na formación e na carreira artística de Joaquín Sorolla, e hoxe atesoura parte da súa obra. O mítico Museo de Orsay, que garda na antiga estación ferroviaria, a maior colección de arte impresionista do mudo, conserva na súa colección dúas obras de artista español.

Alén do charco, o centenario Museo Nacional de Belas Artes da Habana conta con máis de 30 obras do xenial pintor. Tamén no Museo Metropolitana de Arte de Nova York atopamos varias obras de Sorolla. Pero sen dúbida, o espazo máis importante que non podemos perdernos é o da Sociedade Hispánica de América, onde se pode contemplar a sala cos 14 lenzos dedicados ás rexións de España e outros tantos retratos a literatos da época como os poetas Antonio Machado, Juan Ramón Jiménez e os novelistas Baroja e Benito Pérez Galdós.

Por certo, saiban todos vostedes que a Hispanic Society concede todos os anos unha medalla desde 1924, a Medalla Sorolla, que se fai desde o devandito ano xusto un ano despois do falecemento do valenciano (1923), como premio honorífico e de distinción a diferentes personalidades que o merezan. Sen ningunha dúbida Sorolla foi, para esta gran sociedade, un gran artista, personaxe e de quen sentía verdadeira admiración.

Capturar a espontaneidade do natural foi o gran talento de Joaquín Sorolla. O seu vínculo coa linguaxe fotográfica sempre estivo plasmado nas súas pinturas, onde a luz e a cor dominaron cada unha das súas composicións.

A obra de Sorolla tivo un profundo impacto nos movementos da arte moderno. Foi o primeiro pintor español en combinar as técnicas tradicionais da pintura académica coas influencias do impresionismo, postimpresionismo, simbolismo e fauvismo. A súa influencia pódese ver nas obras de artistas posteriores como Pablo Picasso, Salvador Dali e Joan Miro.

 

E rematamos esta publicación, confiando en que, a pesar da súa longa extensión, resultase do voso interese, e nese caso gustaríanos que nolo fixésedes saber pulsando no botón “Gústame”. Ademais, animámosche a achegar algún comentario, e se tes interese, subscribirche gratuitamente á Newsletter do Blog para manterche sempre informado sobre as novas publicacións do Blog.

Por último, se vos gustou o suficiente como para compartilo nas vosas redes sociais, estariamos realmente encantados de que así o fixésedes.

 

  

Referencias

Sorolla: biografía íntima. De Manaut Viglieti, M.

Sorolla. La magia de la luz. De Torres González, B.

https://dbe.rah.es/biografias/8384/joaquin-sorolla-bastida

https://historia-arte.com/artistas/joaquin-sorolla

https://lacamaradelarte.com/biografia-de-joaquin-sorolla/

https://museobelasartescoruna.xunta.gal/es/exposiciones/viajar-para-pintar-sorolla-en-galicia

https://viajes.nationalgeographic.com.es/a/museos-donde-ver-mejores-cuadros-joaquin-sorolla_10600