Falar de Pedro Madruga é falar dun dos personaxes históricos galegos máis controvertidos. A súa biografía e a súa lenda deron orixe a un inxente labor de investigación e divulgativa. Mediante esta entrada, como é norma neste Blog, faremos unha reseña non demasiado ampla para facela chegar así ao maior número posible de interesados.
Pedro Álvarez de Soutomaior, tamén coñecido polo apelativo de Pedro Madruga foi un cabaleiro que serviu a dous reis, xa que era conde de Camiña e de Soutomaior. A súa historia e a súa lenda está infestada de crueis batallas e non poucos misterios.
Castelo de Soutomaior
Pedro Álvarez de Soutomaior naceu en 1430 nalgún lugar da provincia de Pontevedra. Tal vez en Poio, onde se construíu a nave Santa María (La Gallega), preto de Bayona, lugar de arribada da Pinta ao mando de Pinzón para dar noticia do descubrimento de América.
Pedro Madruga foi un fillo bastardo do primoxénito da principal familia nobre de Galicia, os Soutomaior. Polo que Pedro Álvarez de Soutomaior foi preparado desde neno para a carreira eclesiástica, ingresando pronto como cóengo da catedral de Tui.
Nesa época, mediados do século XV había unha difícil conxuntura social e económica, máis dura, se cabe, que a habitual neses tempos, e iso era consecuencia da acumulación de varios anos de malas colleitas. Había ademais unha conciencia de inseguridade derivada dos abusos dos señores feudais. Desta forma a situación foise agravando, até o punto de que a baixa nobreza, os viláns e os campesiños das zonas das actuais Coruña, Ferrol, Betanzos e Lugo mantivésense en continuos enfrontamentos cos “grandes señores” de Galicia. O feito que desatou a faísca que provocou a revolta coñecida como a dos “Irmandiños” (en recordo á revolta protagonizada unhas décadas antes polos mesmos colectivos) foi a instauración dunha Santa Irmandade por parte do rei Enrique IV coa intención de frear á nobreza local. Esta revolta chegaría a converterse nunha guerra civil. As propias cifras así o testemuñan: máis de 80.000 milicianos, asalto a máis de 130 castelos e residencias nobiliarias.
En 1468 o seu medio irmán Álvaro Páez de Soutomaior, quen era o primoxénito da Casa de Soto Maior, tras ser asediado polos irmandiños e ante a carencia de descendentes, decidiu conceder a Pedro Madruga os dereitos de sucesión. Así, con 38 anos, Pedro Madruga cambiou a súa vida na catedral para asumir a dirección da mesnada familiar e loitar contra os inimigos dos Soutomaior (a Santa Irmandade de Galicia)
Nese mesmo ano procurou o seu recoñecemento como herdeiro do seu medio irmán, por parte das Cortes de Portugal e Castela. Aproveitou igualmente para obter apoio militar, conseguindo finalmente derrotar aos irmandiños e recuperar os territorios da nobreza galega. Grazas a estes éxitos Pedro Madruga alcanzou unha gran fama.
Durante o reinado de Enrique IV (1455-1474), Pedro Madruga, beneficiándose do favor e a debilidade da coroa, consolida e incrementa os seus dominios.
Pedro Madruga continuou, como os seus predecesores Soutomaior, exercendo encoméndaa sobre a igrexa de Tui, de forma que máis parecían os Soutomaior os señores da Igrexa, que os seus propios bispos, cos que o conflito foi tamén permanente. Finalmente, don Pedro Madruga chegou a titularse Vizconde Tui e Mariscal de Baiona.
O momento cume da ascensión de Pedro Madruga prodúcese en 1475, cando obtén do rei portugués Alfonso V o título e os dereitos de conde de Camiña; por entón constituirá un dominio case exclusivo sobre a zona suroeste de Galicia, onde o pobo invocábao como “o noso rei”; titulación acorde, polo demais, coas súas pretensións hexemónicas, expresadas rotundamente nas súas propias palabras: “en Galicia basta a miña casa”.
Os enfrontamentos, habituais nesta época en todos os territorios, atoparon tamén suficientes adversarios enfrontados á familia Soutomaior. Así, a familia Sarmiento estaba en litixio polos límites de Rivadavia (na actual provincia de Ourense), e di a lenda que o apelativo de Madruga tivo que ver con este feito, pois ambos os adversarios acordaron acudir á alba ao límite dos seus territorios para discutir as súas desavinzas, saíndo ao canto do galo das súas fortalezas. Cando Sarmiento quere saír, Pedro xa estaba alí, o que fixo exclamar a Sarmiento: “Madruga, Pedro”, de aí o seu sobrenome.
Tamén estaba enfrontado con outras familias galegas, co arcebispo de Santiago Fonseca II, amante de María de Ulloa muller do seu irmán, quen vivía en Santiago no coñecido hoxe polo Palacio de Fonseca. Dona María tivo un fillo co arcebispo, que foi Alfonso III de Fonseca, o que fixo exclamar a Fernando o Católico: “Parece ser que en Compostela o arcebispado se sucede de pais a fillos”.
No ano 1474 morre o rei de Castela Enrique IV, que estaba casado con Juana de Portugal, e tiñan unha filla Juana “A Beltraneja” (así chamada polos rumores lanzados polos seus inimigos que achacaban que o seu pai non era o falecido rei, senón un dos seus privados, Beltrán das Covas). Juana, casada con Alfonso V de Portugal (protector de Pedro Madruga) reclama a coroa de Castela, enfrontándose así á súa tía, Isabel de Castela (irmá de Enrique IV) na disputa polo trono do reino. Deu comezo en 1475 a guerra de sucesión de Castela.
Neste contexto, Pedro Madruga aliñouse cos partidarios da defensa dos dereitos da Beltraneja, converténdose por tanto en inimigo de Isabel e Fernando de Aragón. Pedro Madruga púxose ao lado de Juana e do bando portugués, tanto por afinidade xeográfica e cultural, como por vinculación familiar, e con miras a salvagárdaa dos seus intereses persoais, dacabalo entre o sur de Galicia e o norte de Portugal. Feito que marcaría o seu devir futuro.
Galicia está a vivir anos convulsos. Os Reis Católicos toman parte no asunto e pon en marcha o absolutismo, o sistema feudal era insustentable, a nobreza esquilmaba aos campesiños, privan á nobreza de boa parte dos seus dereitos. Nomean unha Xunta de Galicia e envían a un gobernador xeral, Fernando de Acuña, acompañado dun exército de árabes ao mando de Mugarra para someter aos levantiscos condes galegos. En 1483 executan ao mariscal Pardo de Cela, córtaselle a cabeza en Mondoñedo. Galicia é sometida ao poder central, prohíbese o galego, as enchentes con 40 pratos nas vodas, ordenan arrincar as oliveiras e prohibir as demais costumes propios do pobo desde os celtas.
O arcebispo de Fonseca, paladín da coroa en Galicia, rompía toda relación con Pedro Madruga, reclamándolle a devolución das freguesías que tiña en feudo. Os Reyes esixían a entrega de Vigo e Redondela á Igrexa de Santiago. Don Diego de Muros, bispo de Tui, queixábase ante a Curia Romana dos abusos que Pedro cometía contra á súa Igrexa. O cerco pechábase sobre o señor de Soutomaior. Aínda por riba, os Reis Católicos prepararon o final de Pedro Madruga. Protexesen na Corte ao seu fillo maior, Álvaro de Soutomaior, e agora esíxenlle que se faga cargo do señorío, desposuíndo ao seu pai. Don Álvaro, fiel aos desexos da Coroa, preséntase, en 1483, nas terras do seu pai e valéndose do engano, apodérase do Castelo de Soutomaior. Pedro Madruga, que se atopaba en Portugal, ao coñecer esta traizón, desherda ao seu fillo maior e arróxase a súa maldición. Pero, nun momento no que os feitos mandaban, todo isto eran palabras que soaban a canto de cisne. Don Álvaro de Soutomaior herdaría o señorío co apoio e a confianza da Coroa, e ía converterse nun novo tipo de nobre, sumiso á vontade dos monarcas.
En 1486, Pedro Madruga parte para Castela coa intención de pedir perdón. Entrevístase en Alba de Tormes co Duque de Alba, despois cos Reis Católicos. A partir de aquí non hai noticias claras de Pedro Madruga. Uns din que foi prendido e dado preso por garrote, outros que murió envelenado, pero non houbo enterro, nin apareceu a súa tumba, nin ninguén reclamou o seu cadáver. É coma se desaparecese, aínda que escritos da época mencionan a Pedro Madruga nalgunhas reclamacións legais. En todo caso, a súa morte queda envolvida na dúbida e o misterio.
Desaparecía así o personaxe talvez máis singular da axitada Galicia de fins do século XV, e o que a crónica coetánea, nuns casos, e a historiografía romántica e nacionalista galega noutros, converteron no máis controvertido do seu tempo.
¿Pedro Madruga era Colón?
Por último hai que apuntar que, froito de tan estrañas circunstancias no falecemento e desaparición de Pedro Madruga, creouse un excelente caldo de cultivo para que algúns historiadores (Alfonso Philipot, Rodrigo Cota e Fernando Alonso) promovesen a posibilidade de que Cristóbal Colón fose un nome inventado por Pedro de Soutomaior para comezar unha nova vida. Tratábase dun proscrito e puido aproveitar a súa parada en casa do seu amigo en Alba de Tormes para comezar unha segunda vida pública. Un dos numerosos indicios é a súa escritura: un castelán con numerosos galeguismos e un único escrito en mal italiano; a coincidencia da firma de Colón coa xenealoxía de Soutomaior.
Hai datos, que segundo a súa interpretación puidesen avalar estas hipóteses. Así, por exemplo, o feito de que o fillo maior portugués de Pedro Madruga “Cristóbal de Soutomaior” fóra nomeado gobernador dunha illa descuberta por Colón, a de Porto Rico (nun texto de 1620 a ese personaxe identificóuselle cun terceiro fillo non recoñecido de Cristóbal Coou). Entre outras moitas circunstancias que puidesen avalar esta teoría, parece ser que os períodos de estancia de Pedro Madruga en Portugal coinciden cos que Cristóbal declaraba estar en Portugal.
En todo caso, para os interesados en saber algo máis sobre esta teoría aconsellamos consultar a seguinte ligazón: https://celsogarciadelariega.wordpress.com/category/imposibilidad-de-teoria-pedro-madruga-cristobal-colon/
