Seguindo a senda das nosas anteriores entradas adicadas ao Panteón Galaico e a referedia á celebración do Samín, publicadas os días 15 de setembro e 26 de outubro pasados, hoxe imos repasar as lendas relacionadas coas pedras e rocas na mitoloxía galega.
A influencia e presenza da pedra, xa desde a era megalítica, está claramente manifestada nas lendas de Galicia.
Arca dá Piosa: é un dolmen situado na parroquia de Muíño, no concello de Zas. Está situado preto dos dólmenes de Pedra Moura, Pedra dá Lebre e Pedra Cuberta.
Dolmen Pedra de Arca
Dolmen de Axeitos: é un dos monumentos funerarios megalíticos de Galicia máis coñecidos. Sitúase na parroquia de Oleiros, no concello de Ribeira, preto da contorna das famosas dunas de Corrubedo. Destaca polo seu equilibrio de formas. Coñecido como o “Partenón galego”, estrutúrase nunha planta poligonal con corredor formada por sete ortóstatos. Sitúase coa orientación cara ao leste, tradicional neste tipo de megalitos.
Dolmen de Dombate: é un monumento megalítico situado na parroquia de Borneiro, no concello de Cabana de Bergantiños, na Comarca de Bergantiños. Construíuse na primeira metade do IV milenio e, a cámara, a finais dese mesmo milenio. Foi usado en diferentes épocas e evidenciouse un uso que vai desde o ano 3.800 a.C. até o 2.700 a.C., momento no que se clausura o monumento. Nel atopáronse unha fileira de ídolos, vinte en total, colocados fronte ao corredor e no límite do túmulo, e un notable enxoval lítico e cerámico. Tamén abundan nel as pinturas rupestres; en zig-zag, bandas verticais e oblícuas, ondulacions, retículas, etc… Son de cor negra e vermello, principalmente.
Dolmen da Pedra da Arca: tamén coñecido como Casa dás Mouras ou Casa dúas Mouros, está situado preto do Castro de Regoelle, en Dumbría.
A Leyenda da Moura: conta que un poderoso feitizo converteu a unha *Fada moi bela nunha roca. Na noite do solsticio de verán (Litha), desfaise o encantamento e, por uns segundos, a roca transfórmase de novo nunha muller, que aparece xunto a un tesouro. A doncela anda en busca dun pretendente que a libere de pasar outro ano enteiro convertida en roca. Máis esta ten que pór a proba ao cabaleiro. Para asegurarse o seu amor, a Fada dálle a escoller entre ela e o tesouro. O destino manda e o pretendente, ano tras ano, escolle o cofre. Nese momento, o ouro desvanécese e ambos se funden na roca. Ela quedará un ano máis á espera de repetir a historia.
- Leyenda del Rey y de los Guerreros:conta que ao pé da Pena Molexa hai outras rocas que son un Rei e os seus Guerreiros convertidos en penedos, tamén por un feitizo. Na noite do solsticio de verán, a noite de San Xoán, transfórmanse de novo en humanos, para lembrar ás persoas que sempre estarán alí para gardar a terra. Esa noite, o Rei e os seus homes e mulleres, percorren e vixían os montes, visitan e protexen as casas, con motivo de coidar aos idosos (anciáns), xa que son eles os que gardan as nosas antigas tradicións. Ao finalizar a noite solsticial, convértense de novo en rocas, onde quedarán para sempre connosco para protexer a Terra de Trasancos.
- O compromiso da Terra; As Tres Concas: é un simbolismo que representa o gran respecto e amor que o pobo galego sempre sentiu polos seus costumes e pola súa terra. Este simbolismo consiste en pór en tres concas terra fértil, aire limpo e flor de auga pura, recollidas na noite solsticial. Colócanse en fronte das portas das casas durante todo o ano, en sinal de compromiso co coidado do que nos mantén e dá a vida: a Terra.
- Tamén se conta en Vilasuso que a Pena Molexa tiña un encantamento: gardaba tres mulas de ouro. Un día chegou un home cun libro. Era o libro de San Cibrán. O home leuno desde a primeira páxina até a última, de arriba abaixo, despois, déalo-leu desde o final até o comezo, desfeitizó as mulas e levoullas. Despois disto, aparecerán moitos máis encantos. Cando ninguén consegue facerse con eles, ao cabo de certo tempo, vanse ao mar. Din, tamén, que hai unha galiña con pitos de ouro, que aparecen na mañá de San Xoán. Un día, unha muller colleu aos pitos, meteunos debaixo da saia e foise para a súa casa. Cando chegou, os pitos desapareceran.
Pedra de abalar: son enormes pedras, habitualmente situadas preto da costa, que están apoiadas gravitacionalmente só en dous puntos de forma que o centro de gravidade pódese modificar cun esforzo moi pequeno. O significado antropolóxico e etnográfico destas pedras é grande, pois ás veces serven como lugar de rito de iniciación ou curación. A súa existencia preto do mar responde á súa formación: a erosión salina vai creando alvéolos nas súas rexións máis periféricas, que lle van dando formas redondeadas á roca e, eventualmente, trasladan as forzas de apoio a puntos que non eran os iniciais.
- Pena da Conga, en Melide
- Pedra da Barca, en Muxía
- Castro do Faro, en O Porriño
Pena Molexa, Narón
Pena Molexa: é un dos monumentos naturais máis singulares do concello de Narón, situado na parroquia de Ou Val, moi preto do asentamento castrexo de Vilasuso.
Trátase dun espectacular penedo (pedra moi grande que sobresae da terra ou do mar) de varias toneladas colocado sobre enormes rocas. A súa disposición non ten unha aparencia natural, xa que parece que a súa colocación foi por accidente, máis o feito de ser posto entre os dous bloques graníticos pola natureza, ou pola man do home, é irrelevante. O seu folclore indica que este penedo formaba parte importante dun vello culto e dunha vella crenza, e considérase obra dunha divindade.
A Pena Molexa foi seguramente un santuario celta, un altar que, por algunha razón, non chegou a ser cristianizado. O seu folclore aínda constitúe un exemplo da supervivencia popular do culto á Deusa Nai (Deusa Nai) celta, a divindade feminina que representa á propia terra que, neste caso, sería Galicia.
