Na sociedade medieval determinados aspectos como o “amor correcto” e a “sexualidade adecuada”, só tiñan sentido e, xa que logo eran admitidos, dentro do ámbito do matrimonio. Pensemos que na Idade Media, a familia é un núcleo patriarcal en que baixo a autoridade do pai, conviven o resto de membros, esposa e fillos, así como algúns parentes novos, sobrinos, viudas, huérfanos e escravos.
Non podemos obviar que a muller dentro do sistema feudal desempañaba un papel decisivo na creación de alianzas- Por iso, o matrimonio na Idade Media pódese interpretar como una “alianza” entre familias e que “lazo de unión” era a muller.
Entre os séculos IX e X, o matrimonio era visto como un medio para obter prestixio social. Os nobres e os reis empezaron a buscar activamente esposas entre as familias ilustres cuxo prestixio aproveitaban para xustificar as súas pretensións de ocupar cargos importantes.
Durante a Baixa Idade Media, mediante o matrimonio búscanse relacións con linajes de prestixio, que permitan unha expansión dos intereses económicos e financeiros da nova familia. Deste xeito, non resultaba raro atopar mulleres moi novas contraer matrimonio con cabaleiros de avanzada idade.
Co Concilio Lateranense IV, en 1215, a Igrexa Católica oficialmente regularizou o matrimonio por primeira vez. Co advenimiento do cristianismo e as invasións bárbaras, a práctica do matrimonio asumiu un aspecto privado, que se levaba a cabo na casa da futura esposa. Tamén apareceron as testemuñas, que de feito, debían testemuñar a validez da unión entre o home e a muller que se acababa de formar. Finalmente, aos poucos, o matrimonio tomou a súa forma actual. En particular, o cristianismo introduce algúns conceptos que son a base do matrimonio, tal e como o entendemos hoxe en día: a liberdade de elección que preconizaba que cada persoa elixise libremente á súa cónyuge; a obrigación de fidelidade mutua; a indisolubilidad ata a morte dun cónyuge. Tamén se considera que os fillos deben recibirse e educalos con amor. E igualmente establécense unha serie de normas como a imposición do uso das publicacións (para evitar os matrimonios clandestinos); o establecemento da idade mínima para os cónyuges (para impedir o matrimonio entre nenos, especialmente de nenas moi novas) e a regulación da nulidad do matrimonio, en caso de invalidez do sacramento, xa fose pola violencia na persoa, o secuestro, a non consumación, ou o matrimonio clandestino.
Os innumerables romances baixo-medievais cun final feliz, se deleitan en describir detalladamente tanto a herdanza da parella como a súa felicidade conyugal, é dicir, o matrimonio é visto de xeito un xeito material, como un contrato de propiedade ou traspaso de bens. Non se chamaría matrimonio senón relación patrimonial por terras e dotes xa que na Europa medieval o beneficio das terras era o medio de subsistencia.
A muller aportaba ao seu novo fogar un dote que debía serlle devolta si o seu marido falecía antes que ela; si ela morría sen fillos, o dote volvía á súa familia. A medida que aumentaba a importancia dos dotes na Idade Media, o valor da achega do noivo tendeu a diminuír pero co tempo, algúns países regularon a achega do noivo a unha porcentaxe do valor do dote, outros países deixaron que ambas debesen valer o mesmo.
A Igrexa instituye o “sagrado matrimonio”. E a explicación é sinxela: Anteriormente, a tradición dos bárbaros tiñan aceptado o concubinato, o adulterio, coa posibilidade de unirse e separarse libremente. Afastando prácticas “non desexables”, á Igrexa ocorréuselle establecer, segundo eles, ?unha boa orde social?. Por esta razón, asentaron o matrimonio como institución. En consecuencia, a partir do século XII, o matrimonio godo, é reemplazado polo matrimonio sacramental, tras séculos de loita por parte da Igrexa para controlar a monogamia e a exogamia. Entre as súas consecuencias podemos citar a prohibición do divorcio e a repudiación.
O matrimonio podía realizarse sen autorización dos pais, pois a Igrexa consideraba que era decisión de cada esposo. A única condición era que fosen maiores de idade. Nas comarcas, a muller érao aos 12 anos de idade e o home aos 14 anos. Na nobreza, a muller érao aos 15 anos e o home aos 18 anos. Entre os plebeyos, a muller érao aos 12 anos e os homes aos 13 anos.
Os matrimonios, inspirados no dereito germánico, adoitaban ser concertados, especialmente entre as familias importantes, onde importaba a influencia, o poder e o diñeiro. O enlace matrimonial se escenifica na cerimonia dos esponsales, momento no que os pais reciben unha determinada suma como compra simbólica do poder paterno sobre a noiva.
Aos esponsales seguía a voda ou entrega da muller (traditio puellae). Coa muller en idade de procrear, celebrábase a voda cunha cerimonia solemne trala que se dispoñían banquetes, convocábanse festas e a muller pasaba, finalmente, da casa paterna á do marido, do mesmo xeito que sucedía coa potestade legal.
Entre as clases altas os banquetes de voda eran especialmente suntuosos: perdices e bolseiro, queixo e pasteis, froitos secos e froitas desecadas. Os viños servíanse en exceso, e era habitual que os homes terminasen ebrios.
A cerimonia matrimonial debía ser en xaxún, antes do mediodía e en público. O sacerdote bendicía aos noivos. As testemuñas durante a bendición, suspendían sobre as cabezas dos noivos, un veo. Logo examinábase a genealogía, para evitar que os noivos fosen parentes. A fórmula era moi sinxela tómoche por esposo/a ou con este anel cásome con vos e co meu corpo hónrovos. O intercambio de aneis significaba o intercambio de promesas. No século XIV dáselles aos pais o dereito de desheredar aos fillos si casábanse, sen a súa autorización.
Outra condición do matrimonio é que este debía ser heterosexual. As relacións entre individuos do mesmo sexo estaban prohibidas, coa ameaza da excomunión.
Xurdiu o concepto de “pecado” para todos aqueles que se atrevían a manter relacións sentimentais ou sexuais fosen do matrimonio. Para que o varón asegurásese a paternidad da criatura, ás mulleres esixíallas a responsabilidade da castidad. De feito, eran terribles os castigos impostos ás féminas por adulterio.
A Igrexa prohibía o incesto, e que os irmáns casásense con dúas irmás. A partir do século XII aparecen os divorcios, alegando que o matrimonio non era válido, por relacións de consanguinidad. O título de nobreza ou de servidume, transmitíase pola muller.
Existía, ademais do matrimonio legal, outra forma de desposarse cando os noivos pactaban casarse sen o consentimento das familias e sen alcanzar o acordo xurídico establecido polos esponsales: o «matrimonio a xuras» (prometido) ou «matrimonio a furto» (ás agachadas da autoridade paterna).
Tanto os concilios da igrexa como os papas nos seus encíclicas debatían os aspectos específicos os aspectos específicos do dereito marital cristián. Pero este dereito non se sistematizó e perfeccionou ata os séculos XII e XIII, cando papas, canonistas e teólogos acordaron que o matrimonio era un sacramento e derivaron deste feito o seu indisolubilidad.
Neste punto hai que recordar que a monogamia era a forma de matrimonio característico do imperio romano cando xurdiu o cristianismo e foi a elección natural dunha igrexa interesada en limitar a actividade sexual. É evidente que esta forma de matrimonio tomada polo cristianismo serviu para contrarrestar os excesos e libertinajes que Roma cultivara na súa sociedade.
En canto ao matrimonio por consentimento, o consentimento forma parte do dereito romano: “O consentimento, non é a unión sexual, fai o matrimonio… (nuptias enim non concubitus sede consensus facit…)”. Este concepto de consentimento está adaptado dos germanos onde hai dous momentos protocolarios: Entrega da moza ao marido e a pechadura do acordo por medio da relación sexual para consumar o matrimonio e os cristiáns fixérono en tres momentos: entrega do dote, celebración pública, a inmediata relación sexual para consumar o matrimonio. A necesidade do acto sexual para confirmar a validez dun matrimonio era a priori máis difícil de rexeitar que a achega dun dote. De feito canto máis se recalcaba a natureza do matrimonio, máis importante parecía a unión carnal xa que simbolizaba a unión de Cristo coa igrexa.
