No Imperio Romano os espectáculos públicos formaban parte da vida diaria da súa poboación. Un emperador valorábase polas súas conquistas, pola repartición de trigo entre a súa poboación e pola celebración de espectáculos públicos.
Na Antiga Roma, os políticos ambiciosos competían entre eles polo despregamento dos máis extravagantes espectáculos para a súa poboación, desta maneira, ao redor do ano 200 a.C. empezouse a edificar o circo romano, coa finalidade de cegar aos cidadáns, o cal se popularizou durante uns 400 anos.
Así, estas estruturas de gran tamaño ofrecían diferentes tipos de competencias deportivas, sendo as máis coñecidas as carreiras de bigas ou cuadrigas, as cales copiadas dos etruscos, realizábanse cunha carruaxe liviá de dúas rodas tirado até por dúas, tres ou catro cabalos en liña.
Os edificios nos que levaban a cabo os espectáculos romanos teñen as súas peculiaridades propias en función do seu destino. Así podemos enumerar os seguintes:
- O Circo romano.Baseado no hipódromo grego, destinado ao deporte máis popular en Roma: as carreiras de cabalos.
- O Teatro. Tomou os elementos do teatro grego, pero en lugar de escavalo nas ladeiras dun monte, construírono.
- O Anfiteatro. Lugar para exhibicións e xogos de todo tipo, sendo as loitas de gladiadores as que máis gustaban ao público. Eran edificios de planta ovalada, que resultaban de unir dous teatros pola escena, estaban conformados pola área e as gradas.
Deixaremos para post posteriores os contidos sobre o teatro e o anfiteatro, e dedicaremos este post en exclusividade ao circo romano.
O circo romano, xunto ao Coliseo, son os grandes símbolos da grandeza dun Imperio para contentar ao seu plebe en Roma. Pero estes dous emblemas da capital do Imperio non eran os únicos que existían, en moitas outras cidades romanas ao longo do mundo existían réplicas de ambos, que xuntos aos teatros eran os centros lúdicos e culturais en todas as provincias do imperio.
O circo romano ten as súas orixes nos antigos hipódromos helénicos, de Grecia, cuxo modelo foi copiado polos reis etruscos de Roma para proporcionar diversión ao pobo nos días sacros. Consistía nun recinto, de forma elíptica. Obviamente o seu tamaño variaba en función da localidade e importancia da mesma, pero en todo caso contaban cunha gran capacidade. No seu interior tiñan lugar xogos públicos (os “ludi circenses”), aínda que os máis famosos eran as carreiras de cuadrigas e carros.
Os circos romanos comezaron a construírse a partir do ano 200 a.C. Estruturalmente, o circo era un recinto alargado de forma ovalada duns 440 metros de longo, composto por unha pista elíptica chamada area, onde podían correr uns doce carros á vez, conxuntamente, estaba completamente rodeado por unhas bancadas de granito con algunhas pilastras decorativas.
Igualmente, o circo da cultura romana, posuía unhas doce portas de saída ou carceres, as cales medindo uns 3,50 metros de ancho, onde se colocaban os carros antes de saír a pista, e servían para equiparar aos competidores ao comezo da competencia.
Tamén, esta instalación contaba coa spina, a cal dividindo a area ao longo, por onde corrían as cuadrigas, en dúas vías, era decorada con taboleiros de mármore, ademais de candelabros que marcaban as voltas dos carros, e columnas ornamentais en forma de obelisco usados como meta, en cada un dos seus extremos. Os contadores de voltas adoitaban ser ovos de pedra ou figuras de golfiños.
O lado sen bancadas, era a entrada dos participantes, chamada porta pompae. Estaba lixeiramente inclinado para así equilibrar a saída dos participantes e axustar as distancias que cada un percorre.
Nunha dasbancadas lonxitudinais estaba o palco presidencial. Nas gradas semicirculares, atopábanse os xuíces ou tribunal iudicium. Por último, nas fachadas laterais abríanse as portas para o acceso do público ás gradas. A súa estructura está composta de formigón y mampostería.
Os circos acollían competicións deportivas de distinta índole. As máis coñecidas son as carreiras de cuadrigas inmortalizadas en múltiples películas históricas como Ben-Hur. Nestas carreiras, os aurigas tentaban dar varias voltas ao estadio esporeados por miles de persoas. As carreiras efectuadas no circo romano, adoitaban ser perigosas tanto para os cabalos como para os aurigas ou condutores, quen en moitas oportunidades falecían no intento de dar varias voltas ao recinto, mentres eran vitoreados por miles de persoas.
Os Xogos Romanos eran organizados principalmente polo emperador e o seu obxectivo principal era distraer aos cidadáns máis pobres do estado da súa economía, facendo que esquecesen a falta de diñeiro con entretemento. Isto facía que as persoas se mantivesen felices, evitando revoltas contra o emperador (de aí o “Panem et circenses”).
Os xogos adoitaban inaugurarse cun desfile que percorrían as rúas da cidade até o circo romano, adicionalmente, realizábanse exhibicións ecuestres con acrobacias feitas por xinetas, e carreiras de resistencia.
Aquí, practicábanse as carreiras de carros de diferentes modalidades segundo o tiro. En primeiro lugar temos as bigas (dous cabalos), trigas (tres cabalos) o cuadrigas (catro cabalos).
Na competición empezaba cando o anfitrión arroxaba un pano ou mappa que daba inicio á carreira. Esta tiña unha duración de entre 7 y 5 voltas, e o primeiro que completáse coroaríase vencedor. A metaecompúñase de 3 alicerces cónicos en cada extremo da spina no que se situaban 7 golfiños que se abatían a fin de indicar as voltas que faltaban para finalizar a carreira.
Os carros eran lixeiros de madeira e manter o equilibrio sobre o eixo para completar o sete voltas requiría de moita habilidade. Os gañadores eran recompensados cunha rama de palmeira, unha coroa de loureiros e considerable fama e fortuna: a pesar de que algúns comezaban como escravos, os mellores pronto gañaban suficiente diñeiro como para comprar a súa liberdade.
Ao redor destas carreiras existía gran competitividade, estes eventos son comparables aos de hoxe en día de automobilismo, como a Formula 1. Os corredores normalmente eran escravos que podían conseguir a súa liberdade se gañaban as suficientes carreiras. Nas carreiras tamén eran moi comúns as apostas.
É importante destacar, que o circo romano xerou un importante fenómeno social, como o foron as banderías, as cales agrupaban á poboación ao redor das cores das bandeiras dos distintos equipos participantes nas competicións. Esta división de cores deu lugar a unha rivalidade desaforada e monopolizou as discusións en espazos públicos, reunións sociais e até na escola. Este furor trouxo conseguiu que os máis fanáticos entre os verdes e azuis, fundamentalmente, organizáronse para reafirmar o seu preeminencia nas bancadas. Non dubidaban en imporse aos seus rivais mediante a violencia e a pesar de que non era raro que fosen castigados, non eran perseguidos, senón que se lles toleraba polo seu destacado papel no espectáculo.
Os aurigas eran as estrelas do espectáculo. Espertaban tanta paixón que cando un deles sucumbía na pista, o pesar percorría as bancadas. Aínda que a súa orixe adoitaba ser servil -eran criados desde nenos para a competición- podían acumular importantes riquezas.
Todo o mundo acudía ás carreiras coas súas mellores galas. Os máis ricos sentaban nas súas bancadas con ricas vestimentas a efectos de deixarse ver, mentres que a inmensa maioría da poboación ía ataviada máis modestamente, en moitos casos coas cores que cada un profesaba.
As bancadas dividíanse en bloques formados polos afeccionados do catro colorees. Os amatores entoaban cantos atronadores tanto favorables á súa escuadra como ferintes e insultantes cara aos seus rivais, ondeando pancartas e bandeiras. A tensión enchía o ambiente!
Existía, tamén, un submundo de apostas no que participaban desde os máis humildes até os máis poderosos. Movíase tanto diñeiro que había aurigas comprados, partícipes de redes fraudulentas, que se deixaban vencer nas carreiras.
Tamén se lucraban as tabernas próximas e os comerciantes que vendían todo tipo de obxectos relacionados con aquela diversión que paralizaba a vida das urbes.
O Circo Máximo de Roma é o máis coñecido, coa pista de carreiras máis grande e impresionante que tivo Roma, hoxe cuberto de herba, pero como institución do Imperio o esquema do circo reproduciuse polos múltiples enclaves que dominaba, incluíndo Hispania. Edificado no período Imperial e remodelado por varios emperadores. Foi o circo romano máis grande do imperio, o cal abarcando uns 621 metros de lonxitude, tiña unha capacidade para aloxar un 300 mil espectadores, algo que non foi superado por ningún outro estadio na historia. O seu spina estaba decorada coas estatuas de varios deuses e un obelisco exipcio, mandados a levantar polo emperador César Augusto.
Se tedes especial interese neste Circo, ou pensades visitalo, aquí tedes información complementaria: https://www.enroma.com/circo-maximo/
Tamén hai que citar ao estadio de Domiciano:a pesar de non posuír nin spina, nin carceres, foi un lugar usado para realizar competencias olímpicas na Antiga Roma. Atopábase en Roma e máis que un circo é un estadio moi similar aos edificados polos gregos. Na actualidade o monumento quedou baixo o subsolo da actual Praza Navona.
En España (Hispania) existiron numerosos circos, non tan grandes como o de Roma, pero tamén importantes. Cabe destacar o Circo de Mérida: situado na antiga localidade Augusta Emerita en España, era un circo romano de 440 metros de lonxitude e 30 metros de anchura, que podía albergar até 30 mil persoas, e a súa spina estaba decorada con monólitos. Debido ás súas grandes dimensións atopábase fóra do recinto amurallado, á beira da calzada que unía Emerita con Corduba (Córdoba) e Tolletum (Toledo). Na actualidade existe un centro de interpretación xunto ao monumento. A data da súa construción data de principios do século I d.C., posiblemente durante a época de Tiberio.
En canto ao Circo de Tarraco: a súa espléndida conservación até os actuais momentos, fixo que fose declarado un Patrimonio da Humanidade. Construído a finais do século I despois de Cristo, seguramente en tempos do emperador Domiciano, tiña aforamento para 25.000 persoas e mantívose activo até o século V. O circo orixinal tiña aproximadamente 117 m de ancho por 340 m de lonxitude; a area ou pista tiña 74 m de ancho. Consérvanse restos dos asentos en dúas escaleiras; identificouse tamén una das butacas de pedra reservadas ás autoridades da cidade e a provincia Tarraconense. Atopáronse dúas laxas sepulcrais de aurigas do circo, as dúas escritas en verso. Na actualidade é parcialmente avistable xa que parte quedou inmersa na estrutura urbana de Tarragona.
O Circo romano de Calahorra está fosilizado no Paseo do Mercadal. Ao final do mesmo atópanse algúns restos, poucos, do que foi o circo; um muro romano de mampostería e un canalillo de desaguadoiro. Preto, nos xardíns de Era Alta, atopamos un resto de condución de auga do circo.
O Circo romano de Alhambra descubriuse e escavou na execución da variante da devandita poboación. Hoxe día está sepulto baixo o actual trazado da estrada N-430 sen que haxa expectativas dunha futura recuperación.
Como podemos ver, o mundo non cambiou tanto como ás veces pensamos!!!
