A historia de Inés de Castro é, ao meu parecer, a máis bela e tráxica historia de amor de todos os tempos. Non se trata dunha lenda, senón dunha historia documentada con rigor que a converte en incomparable e na que, posiblemente, inspiráronse moitas novelas e guións de cinema.
Con todo, esta fermosa galega foi esquecida na súa terra co paso dos anos.
Pero, quen era Inés de Castro?
Inés de Castro (1320-1355) era filla dunha poderosa familia galega. Nada na comarca de Limia, na actual provincia de Ourense, e filla natural de Pedro Fernández de Castro e Aldonza Soares de Valladares, familia da nobreza galega que marcou o seu destino.
Unha nova Inés de Castro
Pola súa pronta orfandade -queda orfa de nai sendo moi nena-, e a súa condición de nobre, foi enviada ao castelo de Peñafiel (Valladolid), onde creceu en compañía de Constanza Manuel, destinada a ser a súa dama de compañía. Constanza descendía dun das liñaxes máis importantes e poderosos da Castela do século XIV.
Pola súa banda, na nosa veciña Portugal, entre os anos 1325-1357 o rei Alfonso IV “o bravo”, estaba en continuas guerras de poder cos reis de Castela e Aragón. Cansado do bélico acordou, como viña sendo habitual, irmanarse co reino castelán desposando ao seu fillo primoxénito, Pedro I, coa infanta Constancia de Castela, emparentada coa realeza castelá. Con esta alianza de sangue, a tregua da paz estaba asegurada. A voda realizouse por poderes en 1339, non consumándose até catro anos máis tarde debido á escasa idade de ambos os infantes.
Catro anos despois da voda, o infante Pedro recibe á súa esposa na corte lusitana, pero en lugar de prendarse dela, caeu rendido ante a beleza de Inés de Castro, a quen describen como fermosísima, de esvelto corpo, ollos claros e pescozo de cisne. Engádese o seu esmerada educación na corte, destacando polo seu talento e intelixencia. Sabido é que o amor move fronteiras, fai caer reinos e non entendo de reis, alianzas nin de compromisos.
A paixón que xorde entre ambos os mozos chega a oídos da súa esposa. Co obxecto de separar aos namorados, Constanza designa a Inés madriña da súa recentemente nado fillo o infante Luís, confiando en que o parentesco espiritual inducise aos amantes a pór fin á súa relación.
Non temos ocasión de saber si tivo efecto, debido a que o infante Luís morreu aos poucos meses de haber nado. O que si sabemos é que o romance continuou.
Ante a presión exercida contra esta relación que puña en risco a estabilidade da parella e a sucesión, Inés busca refuxio no castelo de Albuquerque, pequena localidade estremeña fronteira con Portugal.
Constanza falece en 1345 despois de dar a luz ao infante Fernando, momento en que Inés regresa do seu exilio para reencontrarse co seu amante.
Pedro, véndose libre, decidiu converter a Inés de Castro na súa esposa. Nese momento xa era nai de tres dos seus fillos. O rei oponse a ese matrimonio, pero Pedro casa con Inés nunha cerimonia secreta oficiada polo bispo de Braga.
Pedro I de Portugal
Unha vez celebrada a cerimonia, instaláronse xunto cos seus fillos nos pazos de Santa Clara en Coimbra, sede da corte portuguesa no século XIV. Mentres que os fillos de Inés crecían fortes e sans, Fernando, o herdeiro fillo de Pedro e Constancia era un neno enfermizo.
Alfonso IV temendo posibles complicacións políticas pola inimizade da familia de Inés con outras familias importantes, e vendo en perigo a coroa e a sucesión do reino, inventou cargos contra a moza quen foi xulgada e achada culpable, sendo condenada á morte en 1335.
Alfonso IV encargou a 3 cortesáns que se trasladasen a Coimbra a cumprir a sentenza, aproveitando a ausencia do infante Pedro. Degolárona diante dos seus fillos nos xardíns da súa casa, escenario do seu amor. En recordo do suceso, o solar onde se asentaba é coñecido hoxe en día como “A quinta dás bágoas”.
Enfurecido Pedro pola atroz morte da súa esposa, iniciou unha guerra civil contra a autoridade do rei, logrando que o reino se dividise en dous. Conta a historia entroncada coa lenda, que Pedro cubriuse o rostro cun veo negro para que ninguén lle vise chorar e loitou durante anos á fronte das súas tropas, quen lle alcumaron o xusticieiro.
A morte do seu pai en 1357, elevouno ao trono, sendo desde ese momento Pedro I, rei de Portugal.
Na súa situación real, levou a cabo un acto de amor, tolemia e vinganza, como queira interpretarse, de carácter estremecedor. Perseguiu aos asasinos da súa esposa, torturou a dúas deles e convocou unha asemblea na que proclamou a Inés de Castro como a súa esposa oficial e nai dos seus fillos.
Pedro nun acto premeditado, teñamos en conta que pasaran máis de 20 anos desde a morte da súa amada, decidiu desenterrar o seu corpo que se achaba en Coimbra. Os restos desenterrados foron trasladados a Alcobaça con gran pomposidade. O cadáver foi engalanado con vestiduras reais e sentado nun trono. Nomeada reina consorte, o cadáver de Inés de Castro foi coroado e obxecto de pleitesía. Os nobres, que a traizoaron, víronse obrigados, baixo pena de morte, a renderlle homenaxe e a bicar momificada man. Desde ese momento Inés de Castro é a única muller na historia que reinou despois da súa morte.
Aínda que non está documentado historicamente este suceso, o certo é que a tumba de Inés de Castro non deixa lugar a dúbidas sobre a súa categoría de raíña.
Este suceso histórico, moi descoñecido no noso país, a pesar de que o seu protagonista é galega, é moi coñecido en Portugal e é de obrigada visita turística o lugar de enterramento de Pedro e de Inés.
Pedro I, unha vez coroada Inés de Castro, celebrou uns suntuosos funerais en recordo da súa esposa. Como último tributo ao seu gran amor, mandou construír dúas tumbas -obras de arte funeraria gótico-. Unha das tumbas representa a Inés de Castro coroada como raíña. Enfronte á de Inés atópase a tumba de Pedro *I. Ordenou construír ambas as tumbas de forma que os pés de ambos se tocasen. Buscaba que a súa amada Inés fose o primeiro que vise o día da súa resurrección.
Isto é amor!
As tumbas de Inés de Castro e Pedro I, poden verse no interior do Mosteiro de Alcobaça.
La Abadía de Santa María de Alcobaça, es la primera obra gótica erigida en Portugal por los monjes del Císter (1178). Forma parte del Patrimonio de la Humanidad y fue elegida como una de las siete maravillas de Portugal, siendo uno de los lugares turísticos más conocidos y de obligada visita.
Los sarcófagos de Inés y Pedro, son de gran tamaño. En ellos pueden verse efigies de los difuntos asistidos de ángeles. Los lados de la tumba de Pedro, están decorados con episodios de la vida de San Bartolomé, a quién está dedicada la abadía, y escenas de su vida con Inés, incluyendo la promesa de que van a estar juntos “até ao fim do mundo”.
Mosterio de Alcobaça
Inspiración de contos e novelas
Como non podía ser doutra maneira, a historia de amor de Inés de Castro e Pedro I de Portugal serviu de inspiración para contos e novelas.
O dramaturgo sevillano Luís Vélez de Guevara estrea a narración teatral da traxedia de Inés de Castro “reinar despois de morrer” (1652).
Xa nos nosos días, a escritora e xornalista española Angella Vallvey Arévalo recolle a lenda de Inés de Castro no seu libro “Amantes poderosas da historia”.
E así foi como a galega Inés de Castro converteuse en raíña Consorte de Portugal e Algarve, unha raiña cadáver!.
Referencias
“Inés de Castro, la leyenda de la mujer que reinó después de muerta”. Queralt, María Pilar
“Inés de Castro”. De Stilwell, Isabel
“Inês não está morta”. De Maya, Gabriela
Quince mil: Historias de la historia
