Publicamos esta entrada en datas próximas á celebración do Arde Lucus (mes de xuño), onde podemos albiscar e gozar das diferentes actividades, campamentos e desfiles de romanos e castreños, gustaríame dedicarlle unha entrada a este pobo case descoñecido e confundido a maioría das veces cos celtas.
A cultura castreña representa o momento cultural máis peculiar da historia do Noroeste, tradicionalmente vinculada co mundo céltico, aínda que haxa que matizar o alcance desta consideración- Esta cultura desenvolveuse, desde finais da Idade do Bronce ata principios de nosa era, no noroeste da península ibérica, dentro dunha zona que abarcaría o norte do actual Portugal, Galicia, as zonas occidentais do Principado de Asturias, provincia de León e a provincia de Zamora.
Sitúase desde o século VIII aC. ata o I dC. A efectos didácticos podemos falar de diferentes etapas:
- A primeira situaríase no século VIII aC e finalizaría no século V da mesma era, esta etapa coñécese como unha fase de formación desta cultura; será un proceso de sedentarización e construción.
- A segunda etapa coincidiría coa II Idade de Ferro, do século IV aC. ao século I aC., sendo esta a principal etapa de desenrolo.
- E, para rematar, da metade do século I aC. ao século I dC., sitúase a fase coñecida como castrexo-romana; onde se atopan as máis importantes diferenzas a través do espazo e o tempo, dependendo da zona na que se sitúe o castro.
A súa característica máis notable ou coñecida polos restos arqueolóxicos existente nestas zonas, son os poboados fortificados coñecidos como castros (da forma latínizada castrum), dos que toma o nome.
En Galicia hai uns 3.000 xacementos de cultura castreña da mesma época en que a ficción facía que Astérix e Obélix batésense na Galia contra os romanos atrincheirados no seu poboado e resistíndose ao imperio. O de Baroña, situado en Porto Son, na costa meridional de ría de Noia non é o máis grande nin importante, pero si posiblemente o máis coñecido pola espectacular beleza da súa contorna. Unha veintena de casas de planta circular ou oval aséntase nunha pequena península que se eleva formando un acantilado sobre o mar.
Os restos desta cultura galega esténdense por toda a comunidade na que existen multitude de castros, pobos máis ou menos grandes formados por casas circulares de mampostería, fortificados e construídos en lugares elevados para o seu defensa.
Escasa é a información do día a día deste pobo. As referencias escritas debémosllas ao historiador grego Estrabón quen sinalaba “que levaban unha vida sinxela, bebían auga, durmían no chan e levaban o pelo longo, como as mulleres”.
A súa base económica era a agricultura intensa: cereais, legumes e hortalizas. Coñécense tamén pequenas hortas á beira do castro, os cereais estarían máis lonxe do mesmo. O monte converteuse nun dos máis importantes extensions desta cultura grazas á recolleita de froitos e leña. Empezáronse a crear os primeiros silos, hórreos e cabanas para almacenar excedentes, os cales consérvanse coas novas técnicas de secado, afumado e fermentación, deste xeito nace a cervexa nos muiños.
Esta economía baséase tamén na gandería, a pesca e o marisqueo. Na granxa traballábase con bois, vacas, ovellas, porcos e galiñas. E revolucionouse a pesca de baixura coa fabricación de pequenas embarcacións.
Era unha sociedade carente de Estado. Non existía unha autoridade superior que coordinase as accións dos distintos grupos sociais. A cohesión lográbase a través do funcionamento dunha serie de institucións. Había un equilibrio entre homes e mulleres, estas posuían as terras e eles outro tipo de bens, como o gando. Toda a autoridade estaba nas mans dos homes. A sociedade castrexa era matrilineal, pero patriarcal.
Unha estrutura formada por unha serie de círculos concéntricos nos que situaría unha serie de grupos sociais seguindo o número de membros:
- A unidade social inferior debeu ser o clan. Os seus membros, que terían un antepasado común, consideraríanse da mesma familia. Non vivirían no ata castro, senón dispersos en subclanes, pero serían solidarios entre si.
- A seguinte en rango sería a centuria, unidade político-militar. Cada centuria tiña un xefe, ao que os romanos chamarían princeps, cuxo cargo era hereditario por vía masculina. É unha sociedade só de homes. Os seus membros non están vinculados por lazos de sangue. Cada unha destas organizacións posuía cultos e deuses propios e quizais un territorio.
- Varias centurias agrúpanse formando un populus, unidade que posúe límites territoriais claramente definidos. Ademais, dispoñen dunha capital, denominada romu polos romanos. En principio, é posible que non fosen entidades de poboación importantes, senón simples lugares de encontro, nos que se intercambiaban produtos e establecíanse pactos familiares de tipo matrimonial e alianzas políticas. O populus non tivo unha autonomía política definida, pero as centurias que o compoñían actuaban *solidariamente nos casos de confrontacions armadas.
En Galicia a situación social debeu ser a seguinte: por unha banda, habería unha aristocracia guerreira, con xefes pero sen reis. A súa orixe sería claramente céltico. Dentro dela, as mulleres posuían as terras, das que se desinteresarían os homes, consagrados á actividade militar. Por baixo desta aristocracia teriamos unha poboación moi numerosa de orixe precéltica, que podería traballar as terras desta aristocracia (aínda que esta afirmación non pode manterse con seguridade).
Tanto os homes como as mulleres castrexos, embelecían os seus corpos a través de roupas, xoias e peiteados, tratábase dunha decoración corporal complexa. Aparecen as fusaioas (instrumentos circulares que forman parte do fuso), e os primeiros peitees de ósos e agullas para tecer.
Ás mulleres atribúeselles o uso de saias, mantos e túnicas e a utilización de fibelas de bronce, ouro e prata (semellantes aos prendedores para unir as diferentes pezas de tea, esta decoración é moi importante para delimitar o valor de identidade ou o status social.
Outra parte moi importante desta sociedade é o coidado e o adorno do cabelo así como as xoias. As arracadas (adornos para as orellas) e algúns colares articulados de materiais de cristal asociados á xoiaría son os únicos adornos corporais que se utilizaban, non había pulseiras nin aneis.
En canto aos homes, levaban algunhas alfaias como torques, brazaletes e diademas-cinto (instrumentos que poderían ter as dúas funcións); cada torque tiña unha derivación rexional.
Respecto de as armas, usábanse como unha extensión máis da estética masculina cos puñais que se utilizaban para as razzia (pequenas guerras limitadas para conseguir un botín ou solucionar certas disputas), os puñais máis longos utilizábanos unha nova casta de xefes guerreiros.
Os habitantes dos castros traballaron a pedra, a cerámica e a cerámica e os metais, que utilizaban non só para construír senón tamén para a realización de obxectos de uso cotián como dixemos anteriormente.
A relixión era un fenómeno social e os actos relixiosos eran moi frecuentes, realizándose sacrificios rituais de animais ou persoas, para os que se utilizaban coitelos, grandes coitelos e un tipo de caldeiro; estes rituais facíanos unha especie de sacerdotes que, ademais, adiviñaban o futuro polo estudo das entrañas.
Tiñan unha relixión politeísta. Crían en deuses facedores do mundo, en divinidades relacionadas coa guerra, o vigor físico e a forza. Tamén crían en deidades relacionadas coa produción e a abundancia. A clase relixiosa (curandeiros, sacerdotes e druidas) gozaban dun status especial. Así atopamos dous deuses da guerra: Cosus e Bandua. Aos cales situábaselles en lugares sagrados e de culto, como pequenos santuarios rupestres galaico-romanos e espazos rituais no interior do castro. Descoñécense os ritos funerarios, xa que non se atoparon, nin enterrado, nin incineracions.
As lendas populares describen aos habitantes destes asentamentos como celtas, pero en realidade pertencían á cultura castreña autóctona. Os castreños non eran celtas, 
ainda que falaban linguas de orixe celta como os pobos que habitaban ao norte de Francia y nas illas inglesas.
O que si existían eran intercambios comerciais entre eles, sendo Galicia un enclave crucial para o desenvolvemento do comercio, tanto con culturas mediterráneas como cos pobos do norte. Proba diso son os restos cerámicos e metalúrxicos de orixe fenicio e cartaxinés achados no castro da Lanzada (Pontevedra).
Á luz das pegadas deixadas na toponimia e nos restos epigráficos, considérase que na Gallaecia falábase un tipo de lingua pertencente ás linguas goidélicas. Os defensores desta teoría baséanse en estudos que afirman que os celtas británicos descenden dos pescadores do norte da Península Ibérica.
A lingua goidélica ou gaélica é a antecesora do gaélico escocés, irlandés, ou gaélico irlandés, bretón e manés. Xunto coa rama de linguas brytónicas forma o conxunto de linguas célticas insulares, (ao bretón, aínda que xeográficamente pertence ao continente, considéraselle insular ao ter a súa orixe nas Illas Británicas).
E para finalizar, cabo afirmar que os obxectos máis característicos da época castrexa son os torques de ouro con aliaxe de prata e cobre dos séculos IV a III aC.
Saúdos!!
